Ayiti, pèl nan Karayib la, antoure pa dlo turkwaz ki anrichi peyizaj li ak kilti maritim li. Men, ki lanmè ki lave peyi zile sa a? An nou dekouvri ansanm lanmè ki fwontyè Ayiti a, enpòtans jeyografik li ak aktivite li ofri.
Li atik la an :
HaïtiLanmè Karayib la lave Ayiti, youn nan pi bèl basen lanmè nan mond lan. Sitiye nan sid peyi a, lanmè twopikal sa a se yon pati nan Oseyan Atlantik la ak fwontyè plizyè zile Karayib la. Li pi popilè pou dlo cho li yo, resif koray ak divèsite biyolojik eksepsyonèl.
HaïtiAnpil rivyè k ap koule nan peyi DAyiti koule nan Lanmè Karayib la, kontribye nan ekosistèm maritim la. Pami yo:
- Rivyè Latibonit: Rivyè ki pi long ann Ayiti.
- Rivyè Momance: Ki wouze plizyè rejyon anvan yo rive nan lanmè.
- La Rivière Froide: Rekonèt pou koule enpòtan li yo.
Wout navigab sa yo pote eleman nitritif esansyèl pou resif koray ak espès maren yo.
HaïtiAyiti gen plizyè bè ak plaj ki tire cham yo nan Lanmè Karayib la:
- Bay Port-au-Prince: Sitiye tou pre kapital la, li se yon pwen santral pou aktivite maritim.
- Bay Cayes: Renome pou peyizaj mayifik li yo ak plaj sab blan.
- Jakmèl: Yon destinasyon popilè pou pitorèsk lanmè li yo ak festival kiltirèl.
Lanmè Karayib la gen anpil lavi maren. Li loje:
- Resif koray, vrè poumon oseyan yo, ki pwoteje kòt ayisyen yo.
- Yon divèsite pwason twopikal, tòti lanmè ak mamifè maren tankou dòfen.
- Zwazo lanmè ki fè nich nan zòn kotyè yo.
Divèsite biyolojik sa a fè lanmè Karayib la yon espas valab pou ekoloji ak ekonomi lokal.
HaïtiLanmè Karayib la jwe yon wòl esansyèl nan kilti ak ekonomi an Ayiti:
- Lapèch: Yon aktivite vital pou kominote bò lanmè yo, bay pwason ak fwidmè nan mache lokal yo.
- Touris : Plaj ayisyen yo, tankou Labadie ak Cormier Plage, atire vizitè ki soti toupatou nan lemonn.
- Tradisyon maritim: Lanmè se yon sous enspirasyon pou anpil chante, istwa ak selebrasyon ayisyen.
HaïtiDlo cho lanmè Karayib la pèmèt plizyè aktivite:
- Plonje plonje: Pou eksplore resif koray ak epav istorik.
- Sail ak kayaking: Ideyal pou jwi vag yo kalm.
- Espò lapèch: Pratike nan plizyè rejyon bò lanmè.
Kòm nan anpil rejyon nan mond lan, Lanmè Karayib la fè fas a defi anviwonmantal, tankou:
- Polisyon maren, patikilyèman fatra plastik.
- Eksplwatasyon resous lapèch yo.
- Rechofman planèt la, ki menase resif koray.
Li enpòtan anpil pou sansibilize popilasyon lokal yo ak vizitè yo sou enpòtans pou konsève ekosistèm inik sa a.
HaïtiLanmè Karayib la, ki benyen Ayiti, se pa sèlman yon kòt dlo. Se yon pati fondamantal nan idantite ayisyen an, ki ofri opòtinite ekonomik, plezi kiltirèl ak peyizaj espektakilè. Kit pou plaj selès li yo oswa pou richès ekolojik li yo, li se yon sous enspirasyon ak fyète pou Ayisyen ak rayisab Karayib la.
Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/
23 mas 2024, nan yon atmosfè ki chaje ak emosyon ak refleksyon, Alliance française de Jacmel te temwen yon evènman kiltirèl inik nan kalite pa l. An kolaborasyon ak Jacmel Jazz Festival, Plume en Quête te prezante yon espektak captivan ki gen tit “Fanm ayisyen an se yon avantaj”. Sou direksyon atistik Jean Kenia, espektak kaptivan sa a te tire sou ekriti pwovokan pi popilè filozòf Simone de Beauvoir. Atravè pèfòmans atistik enpresyonan, odyans lan te transpòte nan yon vwayaj entrospektif sou wòl santral fanm nan sosyete ayisyen an. Espektatè yo, ki te vini an gwo kantite temwen evènman sa a, te pwofondman manyen pa pouvwa a evok nan montre nan. "Se te yon eksperyans enkwayab," te di yon spektatè. "Emisyon sa a te kaptire fòs ak detèminasyon fanm ayisyen yo nan yon fason frapan." Pi lwen pase aspè atistik li yo, montre sa a tou soulve kesyon enpòtan sou egalite sèks ak otonòm fanm yo. Lè li mete aksan sou kontribisyon esansyèl fanm ayisyen yo nan sosyete a, li mande pou yon refleksyon kolektif sou nesesite pou ankouraje jistis sosyal ak egalite sèks. An brèf, sware sa a nan Alliance Française te pi plis pase jis amizman: se te yon temwayaj vibran sou fòs, rezistans ak bote fanm ayisyen yo, ansanm ak yon apèl nan aksyon an favè yon avni ki pi jis ak pi ekitab pou tout moun. .
Depi nan kòmansman semèn nan, yon bri san fondman ap sikile Ozetazini, sitou nan eta Ohio, akize Ayisyen ki nan dyaspora a touye bèt kay ak konsome kana nan letan piblik. Akizasyon sa yo, ki te retransmèt anpil pa sèten figi piblik ak politik, yo te demanti fòmèlman pa otorite lokal yo ak lapolis Springfield, vil kote swadizan evènman sa yo te fèt. Malgre demanti sa yo, rimè a kontinye ap fleri, sa ki bay stigma kont migran ayisyen yo.
Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.
Istwa Ayiti ak Lafrans se yon lejand konplèks ak tumultuous, ki make pa konfli, lit pou libète, ak enpak dirab sou tou de nasyon yo. Istwa sa a kòmanse nan 17yèm syèk la epi li kontinye rete nan relasyon kontanporen ant de peyi yo. Atik sa a eksplore moman kle relasyon istorik sa a, mete aksan sou sakrifis, lit, ak pwoblèm ekonomik ki te defini l.
Enpak chòk kolektif ak endividyèl sou devlopman pèsonèl jèn yo nan Pòtoprens Si ekriven, aktè, dansè, powèt, pami lòt moun, te kontan nou ak pèfòmans yo, etidyan sikoloji nan Fakilte Syans Imen (FASCH), Lourdya Blaise te pale ak piblik la sou chòk. Estriktire sou tèm "Jèn ak chòk, analiz enpak chòk kolektif ak endividyèl sou devlopman pèsonèl jèn k ap viv nan Pòtoprens ant 2010-2024", konferans sa a te bay yon echanj anrichisman. Pandan rankont sa a, Michaël Formilus te modere, Madam Blaise te montre kijan evènman ki te pase nan peyi a te lakòz ka chòk nan mitan Ayisyen. Dapre etidyan an, site Asosyasyon Sikolojik Ameriken an, nou pale de chòk kòm yon konsekans chòk. Lèt la eksplike pa lefèt ke nou santi nou menase, kit se moun nan kesyon an oswa moun yo renmen. Sepandan, li presize ke chòk kolektif rete depann de enpak evènman an genyen sou moun nan. Pou ilistre remak li yo, li mansyone tranblemanntè 12 janvye 2010 la, ki te konsidere kòm yon chòk kolektif, nan limit ke li toujou okipe lespri nou. Trajedi sa a fè nou sonje disparisyon moun nou renmen yo ak pèt menmen. Sa a se ka a nan yon chòk ki vin tounen yon chòk kolektif. Pou elèv la, li ta dwe mete aksan sou ke lè yon evènman rive, gen kèk moun ki twomatize ak lòt moun pa. Dapre misye, vyolans gang ame yo pa pèsevwa menm jan an, kenbe Madan Blaise. Gen moun ki kouri kite kay yo men ki pa twomatize. Vreman vre, gen kèk moun ki wè sitiyasyon twomatik kòm yon evènman tanporè, li di. Oratè a te pale tou sou chòk kolektif la ki, daprè li, enkyete lespri a, menm si nou pa fè eksperyans li ankò. Li manifeste tèt li sou plizyè fòm: mank de dòmi, sikoz laperèz, panse pèsistan, batman kè entans... Anjeneral, sentòm yo ki lye ak chòk mouri difisil. Lè sa a pèsiste, li vin estrès egi. Pou fè fas ak li, nou bezwen pale ak lòt moun. Si sitiyasyon an pèsiste, estrès egi transfòme nan yon faz estrès pòs-twomatik; nan ka sa a, ou ta dwe fè konfyans nan yon moun ou fè konfyans oswa ale wè yon espesyalis sante mantal, li konseye. Nan prezantasyon li a, Lourdya Bazile atire atansyon tou sou eta sikolojik timoun yo nan epòk sa yo. Dapre prezantatè a, timoun yo tou fè fas ak sitiyasyon kriz sa a, menm si yo pa pale ak paran yo sou sa. Otan ke granmoun, timoun tou planifye avni yo. Li te ensiste pou fè fas ak ane lekòl yo dezobeyi yo, yo vin reflechi ak enkyete. Yo fèmen. Timoun ki te byen klere anvan an ka vin vyolan epi li pa bon nan lekòl la. Paran yo rele pou yo koute epi konprann yo. Yon bon moman echanj, rich nan konsèy pratik. Piblik la te patisipe totalman. An vire, prezantatè a envite l pou l respire pi byen epi medite. “Nou ap viv nan yon peyi kote enkyetid yo melanje, nou dwe pran tan pou tèt nou, fè espò, byen manje, asire espas pou dòmi an pwòp epi pran tan pou tèt nou. Gen plis pase yon fason pou jwenn kalm,” sikològ la sonje. Gertrude Jean-Louis
Gou ak koulè pa ka diskite! Pou kèk moun, plat esansyèl la rete yon bon diri akonpaye pa sòs pwa ak legim, pandan ke pou lòt moun, mayi se wa, nan tout fòm li yo. Nan atik Ayiti Wonderland sa a, nou pral eksplore senk fason pou jwi mayi mouye. Pou kòmanse semèn nan byen, anpil goumè jwi yon plat mayi blan, souvan dekore ak legim tankou epina oswa tomat. Melanj sa a kolore ak bon gou ede kòmanse Lendi maten sou yon nòt bon gou. Gen lòt ki jwenn sa yo ap chèche nan yon plat mayi ak sòs pwa ak legim, ideyal apre yon jounen lekòl oswa travay. Li se yon konfò reyèl ki pote satisfaksyon ak enèji. Ak mayi ki sèvi ak pwa wouj ak yon bon bouyon? Li se plat la pafè pou yon Samdi, yon reyèl pick-me-up apre yon semèn difisil. Epi la, nou dirije nan direksyon ki pi remoute pou kèk: mayi ak djondjon ak sòs pwason! Akonpayman sa a ajoute yon touche umami pou fanatik bon manje! E pou fini, byenke ra oswa rezève pou gwo selebrasyon, mayi a la bonne femme pa janm manke fè nou saliv! Li se tou senpleman yon plat konplè! Kit kòm yon kou prensipal oswa otreman, mayi parèt sou plak nou yo ak kè kontan ak kreyativite.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
