contact@haitiwonderland.com+509 36184317

Dekouvri

Panye

Haïti
Haïti
Dekouvri
Achitèk yo nan dezòd
Achitèk yo nan dezòd
  • 17 Janvye 2025
  • | 1

Achitèk yo nan dezòd

An Ayiti, dezòd se pa yon senp konsekans evènman yo, men se yon pwodwi ak anpil atansyon fòme pa aktè ki gen desizyon - oswa mank de desizyon - vin pi grav kriz la chak jou. Nan tèt orchestrasyon echèk sa a se Konsèy Tranzisyon Prezidansyèl (CPT), ki te dirije pa achitèk Leslie Voltaire depi Oktòb 2024. Prezante kòm yon solisyon tanporè pou fè Ayiti soti nan enpas la, CPT la byen vit revele li pa efikas e li pa kapab reponn. nan defi ijan peyi a.

Li atik la an :

Anglè : The Architects of Chaos

Panyòl : Los arquitectos del caos

Kreyòl : Achitèk yo nan dezòd

Rezime

Lidèchip chaotic

Kreye nan mwa avril 2024, CPT te leve anpil espwa anba lidèchip Edgar Leblanc Fils, Koòdonatè pati politik Organisation du Peuple en Lutte (OPL). Men, espwa sa yo te byen vit etenn. Divizyon entèn, move gouvènans, ak eskandal koripsyon te transfòme kò sa a nan yon karikatura nan inefikasite administratif. Nan mwens pase yon ane, CPT vin tounen yon senbòl enpotans, li pa kapab pwopoze solisyon konkrè nan kriz politik ki paralize Ayiti depi tonbe rejim Duvalierit la e ki vin pi grav apre asasina Prezidan Jovenel Moïse an 2021. rejim Divalyeris la te leve anpil espwa, men jan Meudec di: “Ougans liberasyon an 1986 te swiv pa yon fòm stagnation. nan pwosesis tranzisyon politik ki make pa retou koripsyon ak vyolans” (Meudec 2007, 47). Vreman vre, apre apeprè 39 ane nan "gouvènans demokratik", peyi a pa gen anyen men dezòd ak dezolasyon.

Peyi a te rete san eleksyon depi 2016, ranfòse ilejitimite enstitisyon yo. Elit ekonomik ak politik la kontribye nan blokaj sa a lè li refize refòm ki nesesè pou etabli yon klima konfyans ak estabilite. Byen lwen ke yo te viktim, elit sa yo pwofite dezòd ki antoure a pou kenbe privilèj yo.

Gade tou

Génie en Herbe nan Saint-Marc, Ayiti: Yon Premye Edisyon Ki Make Lespri

Atlèt ayisyen nan jwèt olenpik 2024 yo

Yon vwayaj nan kè eritaj prekolonbyen: yon gade dèyè nan evènman siviv Arawak, Taïnos, Ciboney.

Repiblik Apatrid yo?

Viv nan pwoz ak pwezi: yon evènman ete enkoni nan Pòtoprens.

Beven pote Ayiti nan mitan elit slam mondyal la

Somè Jèn Aktivis: Yon jèn ki konekte ak angaje pou avni Ayiti!

Chèz Dwa Konstitisyonèl Monferrier Dorval, yon jès Inivèsite Leta Ayiti, pou konsève memwa Pwofesè Dorval.

Diplomasi kenzyèm: Aplikasyon CEPOD pou yon diplomasi ayisyen efikas

Dominique Beldor: yon pasyon radyo inébranlable devan defi

MEET GALA nan Okap: Yon Sware eklatan nan mòd

Coding Club Haïti lanse NUMECO: yon pwogram espesyal pou fè timoun lekòl yo aprann pwogram òdinatè

Yon ekonomi chaotic

Dezòd ayisyen an se ekonomik ak politik. Daprè rapò Enstiti Ayisyen Estatistik ak Enfòmatik (IHSI), Pwodui Entèn Brit (PIB) kontra a 4,2% lè yo konpare de dènye ane fiskal yo, li pase 592,7 milya goud pou ane fiskal 2022-2023 a 568,0 milya goud. pou ane fiskal 2023-2024. Dapre IHSI, sezon otòn sa a "konstitye pi gwo bès nan ekonomi an te janm anrejistre depi 5.7% tonbe nan GDP an 2009-2010, apre tranbleman tè devastatè 12 janvye nan menm ane a" (IHSI 2024, 4). Peyi a fini ane 2024 la ak yon to enflasyon 25.8% (IHSI 2024, 4). Siviv chak jou vin tounen yon lit pou majorite ayisyen. Komès enfòmèl domine ekonomi an, ki reprezante prèske 80% nan aktivite, alòske envestisman etranje prèske pa egziste.

Konsèy tranzisyon prezidansyèl la, anba lidèchip achitèk Leslie Voltaire, pa montre okenn vizyon estratejik pou relanse ekonomi an. Plan ekonomik yo pa egziste, ak lajan entènasyonal yo souvan disparèt nan sikui opak, plis alimenté koripsyon sistemik. Koripsyon sa a se pa sèlman travay politisyen yo. Vreman vre, elit ekonomik ak politik yo, lè yo kontwole sektè kle yo tankou enpòtasyon manje ak enèji ak sekirite entèn yo, patisipe nan perpétuation povrete ak depandans.

Yon sitiyasyon sekirite chaotic

Vyolans gang vin tounen faktè prensipal enstabilite nan peyi a. Gang sa yo dikte lwa yo, egzòte sitwayen yo, anpeche aksè nan sèvis esansyèl yo epi fòse plizyè milye moun kite kay yo. Dapre Gwoup Ekspè sou Ayiti, kantite moun ki deplase ann Ayiti yo estime a plis pase 500 000 moun nan mwa jen 2024, yon ogmantasyon prèske 60% konpare ak mas 2024 (Gwoup Ekspè sou Ayiti 2024, 29).

Nou menm tou nou temwen yon pwosesis transmisyon vyolans bay timoun yo. Rekrite pa fòs oswa atire pa pwomès ilizori pouvwa ak richès, timoun sa yo vin tou de viktim ak enstriman vyolans. Panel de Ekspè sou Ayiti deklare ke "rekritman timoun ki gen laj 10 an pa gang te ogmante anpil e kounye a timoun yo ka reprezante jiska 50% nan tout manm gang" (Gwoup Ekspè sou Ayiti). 2024, 31). Mank edikasyon, povrete ak mank de kandida yo se prensipal chofè rekritman an mas sa a epi kontribye nan pwosesis pou kenbe dezòd.

Viv nan pwoz ak pwezi: yon evènman ete enkoni nan Pòtoprens.

Viv nan pwoz ak pwezi se yon evènman atistik ak kiltirèl òganizasyon kiltirèl Salon de Livre de Port-au-Prince (OCSLPAP) ki te òganize nan objektif pou rasanble jèn atis ki soti nan kapital ayisyen an pou montre yo bay yon gwo odyans. Edisyon sa a pral dewoule samdi 27 jiyè 2024 nan sant kiltirèl pyépoudré, ki chita nan nimewo 332 sou Route de Bourne. Ane sa a òganizatè yo anonse misyon yo se rasanble talan ki soti nan divès kategori atistik, toujou nan objektif pou ede yo vin abitye youn ak lòt, epi ede kreye yon lyen solid ant yo ak piblik ayisyen an. Kategori òganizatè yo vize pou dezyèm edisyon sa a se jèn powèt, slammers, komedyen, rapè, dansè, chantè, pent, ak ekriven ki deja pibliye omwen yon travay. Viv nan pwoz ak pwezi pral yon opòtinite tou pou ankouraje jenès ayisyen reflechi. Premye pati nan evènman an pral konsakre nan yon diskisyon sou yon tèks ekriven ayisyen an pi popilè Louis Philippe Dalembert, ki gen tit The Other Face of the Sea po imigran an. Se yon liv ki pale aklè ak reyalite pèp ayisyen an jodi a. Yo te deja anonse premye pati sa a ap modere pa jounalis ak kritik literè Carl Pierrecq ki travay pou ekriven ti istwa a, e Pierre Marie, yon jèn etidyan sosyoloji nan Fakilte Syans Imen (FASCH) ap bay modération. . Apre yon premye edisyon ki gen anpil siksè ki te dewoule nan mwa me 2023 nan lokal bibliyotèk minisipal Delmas, òganizatè k ap viv nan pwoz ak pwezi yo di yo detèmine e yo te fè pwomès pou ane sa a pou yo delivre bay piblik la pòto. -princien, yon evènman kiltirèl nan echèl eksepsyonèl pou dezyèm pwomnad la. Yon lòt fwa ankò, sa a pral opòtinite pafè pou selebre gwo richès kilti ayisyen an atravè ògàn jèn talan nou yo. Etandone kontèks difisil, ki manifeste nan sitiyasyon ensekirite prèske chak jou ki domine depi kèk tan, nan yon bon pati nan Pòtoprens, anons evènman sa a vini kòm yon nouvo souf oksijèn, gaye nan tout poumon yo. nan vil la. Se yon lòt opòtinite ankò pou nou raple atravè fèt atistik sa a menm nan moman gwo twoub, atizay ap rete yon limyè endispansab, paske menm nan moman kriz, lèt la ak atis la (chanèl difizyon li) ap tounen refij, sous nan. rekonfò ak apeze pou tout nanm moun.

Yon avni ipotetik

Jèn ayisyen, ki reprezante plis pase 60% nan popilasyon an, se tou de viktim prensipal dezòd sa a ak pi gwo chans pou yo retabli. Sepandan, aktè politik ak ekonomik yo inyore potansyèl sa a, pito eksplwate fòs vital sa a pou rezon destriktif, jan sa montre nan rekritman masiv jèn yo nan gang.

Sepandan, ak envestisman vize nan edikasyon, fòmasyon pwofesyonèl ak antreprenarya, jèn sa a ta ka vin yon levye esansyèl pou rekonstriksyon. Inisyativ lokal yo, ki sipòte pa sosyete sivil la ak patnè entènasyonal yo, dwe vize ofri opòtinite solid bay jèn sa yo, yon fason pou detounen enèji yo nan gang ak sèvi ak li pou bati yon sosyete ki pi jis ak ini.

Konstwi oswa detwi?

Dezòd ke Ayiti ap sibi jodi a se pa rezilta inevitab. Li se rezilta yon absans kwonik nan lidèchip, koripsyon sistemik ak konplisite nan elit ki pwofite de dezòd la anbyen. Achitèk dezòd yo pa figi anonim: yo okipe pozisyon pouvwa epi desizyon yo fòme peyi a chak jou.

Pou chape anba espiral sa a, yon revizyon total nan enstitisyon yo ak yon renouvèlman nan elit politik ak ekonomik yo esansyèl. Ayiti pral sèlman kapab refè ak lidè ki vrèman angaje, kraze ak abitid dominan yo, ak jenès mobilize, angaje ak batay. Achitèk dezòd yo dwe lage plas bay moun k ap bati espwa yo, paske se sèlman yon angajman kolektif, ki bati sou ideyal libète pou tout Papa Nasyon yo, ki ka pèmèt Ayiti reprann diyite li ak estabilite li.

Sitwayen Ken

7 janvye 2025

LEGACY LEADERSHIP AWARD 2025: 6 lidè onore nan Carrefour pou angajman yo ak enpak yo nan kominote a

LEGACY LEADERSHIP AWARD 2025 ki te òganize pa LEAD-ACADEMY, te mete aksan sou jèn ki angaje nan vil Kafou. Evènman prestijye sa a te rasanble prèske 200 jèn ak anpil aktè lokal pou selebre lidèchip egzanplè nan yon rejyon ki ap fè fas ak anpil defi.

Referans

Meudec, Marie. 2007. Kò, vyolans ak politik an Ayiti. Aspè sosyolojik.. Aspè sosyolojik, 14, 1. ⟨hal-01636285⟩: 1-27. https://hal.science/hal-01636285v1 Nasyonzini. 2024. Rapò final Panel Ekspè sou Ayiti

Ministè Ekonomi ak Finans, Enstiti Ayisyen Estatistik ak Enfòmatik. 2024. Kont ekonomik nan 2024

Pataje
Konsènan otè a
Haïti Wondeland

    Gade lòt atik Haïti Wondeland

    Swiv Haiti Wonderland sou rezo sosyal yo

    Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
    Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
    Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
    Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
    Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/

    Kite yon kòmantè

    Dènye piblikasyon yo

    Ayiti / Pot’iwa Pizza

    Depi 2015, Pot’iwa Pizza konkeri kè ak boujyon gou moun ki rete Pòtoprens, kapital peyi Dayiti. Te fonde pa vizyonè Jude Vaillant ak Rock André, Pot’iwa pizza vin tounen yon vrè icon gastronomi lè li ofri yon espesyalite inik: pitza aran fimen. Kreyasyon gastronomik sa a fè reviv nostalji timoun nan mitan anpil ayisyen, ki make kòmansman yon avanti gastronomik eksepsyonèl. Non konpayi an menm, "Pot’iwa", se yon omaj bay rejyon ayisyen yo kote fondatè li yo te fèt. Jude Vaillant, orijinèlman nan rejyon "Iwa", ak konplis li Rock André, natif natal "Potino", te ini orijin yo pou kreye yon konpayi ki annamoni fusion tradisyon ak inovasyon. Malgre defi sosyo-ekonomik ki ponctue lavi chak jou ayisyen an, Pot’iwa Pizza pran angajman pou li toujou amelyore sèvis li yo. Detèminasyon san konsyans sa a te mennen nan ouvèti yon dezyèm branch nan konpayi an, fwa sa a nan vil Okap, nan nò peyi a. Moun ki rete nan rejyon sa a kounye a gen privilèj pou yo goute pitza aran pi popilè, ki te deja rezève pou moun ki rete nan Pòtoprens. Konsyan de enpòtans ki genyen nan pwoteje eritaj gastronomik li yo, konpayi an te pran yon desizyon estratejik nan depoze yon patant nan peyi Etazini pou pwoteje espesyalite li yo: pitza aran. Jude Vaillant, CEO nan konpayi an, pataje vizyon li dèyè chwa aran an: "An Ayiti, anfans nou te balanse pa yon gou patikilye, prezan nan anpil asyèt tradisyonèl yo. Nou deside pote gou sa a nan yon plat anblèm tankou pitza, nan kreye yon eksperyans gastronomik inik." Pot’iwa Pizza enkòpore pasyon, nostalji ak pèseverans Ayisyen pou cuisine tradisyonèl yo. Li se yon istwa nan gou ak siksè ki kontinye sedui palè atravè mond lan. Pou moun ki vle goute bon gou pitza aran sa a, ale nan Pot’iwa Pizza, ki chita 26 boulva Okap, oswa kontakte yo nan +509-47-30-9090. Epi pou fanatik ki abite nan Miami, USA, Pot’iwa Pizza disponib tou nan 12485 NE 6th CT, North Miami, FL 33161. Pou kòmande, rele 305-456-5152. Epitou eksplore eksperyans immersion Pot’iwa Pizza atravè smartphone ou oswa kas reyalite vityèl ou, epi plonje nan meni ki bay dlo nan bouch yo lè w vizite lyen sa a: https://haitiwonderland.com/haiti-virtual-reality-ht/bar- -restoran/ayiti--pot-iwa-pizza--virtual-tour/9.

    Gid pou vwayaje ann Ayiti an 2024: Prensip esansyèl ak konsèy sou sekirite

    Ayiti, ki sitiye nan Karayib la, se yon peyi ki rich nan istwa, kilti ak bote natirèl. Malgre defi li fè fas yo, Ayiti ofri yon eksperyans inik pou vwayajè ki anvi fè dekouvèt. Men yon gid konplè pou pwofite vwayaj ou an Ayiti an 2024, ak enfòmasyon sou kote ou dwe wè, plaj, otèl, restoran, cuisine lokal ak konsèy sou sekirite.

    Newsletter

    Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.

    Konstitisyon Repiblik Ayiti: 1987 Amande an 2011 (Dezyèm pati)

    Dekouvri Ayiti nòmalman nan kay la

    Ayiti, bijou nan Karayib la, debòde ak trezò istorik ak touris k ap tann pou yo eksplore. Kit se moniman istorik li yo, plaj idilik oswa kilti vibran, peyi a ofri yon eksperyans inik pou chak vizitè. Men jodi a, pa gen okenn nesesite pou fè valiz ou dekouvri bèl bagay sa yo. Gras a reyalite vityèl, Ayiti vini lakay ou ak Haïti Wonderland, yon avanti immersion ki transpòte ou nan kè sit ki pi anblèm li yo, kèlkeswa kote ou ye nan mond lan.

    Repiblik Ayiti, Tè Libète ak Rezilyans

    Nich nan kè lanmè Karayib la, Repiblik Ayiti revele cham inik li yo, ak fyète melanje eritaj istorik rich li yo ak nati twopikal mayifik. Zile majestueux sa a, bèso premye repiblik nwa endepandan an, kontinye jodi a enkòpore rezistans ak lespri libète ki te fòme desten inik li.

    Le Makaya, histoire et pratiques vaudouesques en haïti

    Le Makaya est bien plus qu’une simple fête ; il est un pilier spirituel du vaudou haïtien, une tradition vivante qui lie les croyances ancestrales aux rituels de purification, de guérison et de renouveau. Célébré principalement à la fin du mois de décembre, le Makaya tire ses racines de l’Afrique, en particulier des civilisations bantoues, et se déroule dans un contexte profondément spirituel où les liens avec les ancêtres et les forces naturelles sont essentiels. Le terme "Makaya", qui signifie "feuilles" en Kikongo, est intrinsèquement lié à la nature et aux plantes, éléments essentiels du vaudou. Ce lien direct avec la nature fait du Makaya un moment de purification, où les croyants se connectent à la terre et aux esprits par l’intermédiaire des végétaux. La tradition du Makaya vient des peuples Bantous, principalement du Congo, et de leurs pratiques spirituelles qui ont été transposées, adaptées et enrichies par la diaspora haïtienne pendant la période de l’esclavage. La période du Makaya commence le 21 décembre, lors du solstice d’hiver, une date symbolique marquant la victoire de la lumière sur les ténèbres, le commencement du renouveau solaire. Dans le vaudou, cette époque est perçue comme un moment d’introspection où la nuit la plus longue de l’année se transforme lentement en jour, apportant avec elle des forces purificatrices et régénératrices.

    Kategori

    Dènye piblikasyon yo

    PAQÉMO, lè mizik ouvè pòt pou demen ann Ayiti

    Fèt tradisyonèl sa yo an Ayiti ke ou dwe viv omwen yon fwa

    Poukisa tout je ta dwe fikse sou Pò Chinourette: Pi gwo opòtinite ekonomik Ayiti nan 100 ane

    Rankontre Edison Juste: Yon chantè eksepsyonèl

    "Viv jounen Nou, Viv dwa Nou" : Yon jounen rekreyatif pou selebre adolesan yo malgre kriz la

    Sant Miz Ayiti a devwale 7 sijè pou Konkou Nasyonal Disètasyon li a

    Millet: yon resèt senp epi an sante pou Jenerasyon Z

    Pen pòmdetè Ayisyen: resèt tradisyonèl mou ak patat dous ak lèt ​​kokoye

    Resèt tradisyonèl Ayisyen: Kijan pou fè Tonm-Tonm ak fwi pen pou selebre 1ye me a

    Resèt Siwo Ayisyen: Yon Desè Tradisyonèl ak Melas Mou epi Pikant

    Resèt Ayisyen: Kijan pou fè yon bon gou ble wouj ak pwa

    Resèt Lalo Ayisyen: Yon plat tradisyonèl, bon gou, ki fèt ak fèy Lalo, kochon, ak krab

    Jephte Estiverne: yon vwa powetik ki pral fè mak li nan lane 2025 la

    Emmanuel Joseph, yon pansè Ayisyen nan kafou etik ak lalwa

    Lansman ofisyèl 4yèm edisyon konkou redaksyon nasyonal Sant Muse Ayiti a

    UNESCO, Fondasyon Jazz Ayiti a ak MCC a mete tèt ansanm pou Kreyol Jazz

    E si ou te Chef Leen, ki plat ou ta chwazi pou fè pwomosyon Ayiti?

    Pak an Ayiti: Asyèt yo jwenn sou chak tab

    Fan Club REN : Yon Ti Poz Pou Jèn Ayisyen yo

    Frankétienne, gayan pri Nobèl la

    Penti Shneider L. Hilaire pote onè Ayiti nan New York

    Pap Jazz 2025, yon selebrasyon nan gwo kilti mizik ayisyen an

    Resèt Tablèt Kokoye Ayisyen: Yon Sirèt Kokoye Plen Gou

    Ayiti: Dekouvri labouyl diri, yon eleman prensipal nan repa aswè a

    Kisa pou manje manje midi an Ayiti? Manje esansyèl pou gou

    Cuisine Ayiti: Jwi yon bon lalo pou kòmanse Avril byen!

    Cuisine ayisyen: 5 ide bon gou pou bwat manje midi pitit ou yo

    Sandra Dessalines, kreye pou temwaye libète li

    Ayiti Liv" se yon platfòm souyiti Liv: Yon Inisyativ Dijital Pou Konsèvasyon Eritaj Literè Ayisyen

    Cuisine ayisyen: Chiktay aransò resèt!

    5 ide dejene ayisyen pou yon vejetaryen

    Yon vwayaj nan epis ayisyen

    Patat an Ayiti: Diferan fason yo konsome

    Manje nan lari ayisyen: yon avanti gastronomik nan kè Pòtoprens

    Csimon Publishing fè yon nouvo pa pou jèn otè Ayisyen yo

    R.V.C, yon enstitisyon kretyen referans nan Ayiti.

    Coding Club Haïti lanse NUMECO: yon pwogram espesyal pou fè timoun lekòl yo aprann pwogram òdinatè

    MUSES: Egzibisyon Ki Selebre Fanm Ayisyen Atravè Atizay

    50 Jèn Fanm Ayisyen Fòme Nan Teknoloji Dijital: BIZNISLIFE & UHDES Ouvri Chemen Pou Yon Nouvo Jenerasyon Lidè!

    Pap Jazz 100% Lakay pou 2025

    Mache Ayisyen: Yon Inisyativ Phanord Cabé pou Ranfòse Pwodiksyon Nasyonal Ayisyen an

    Jennifer EUGÈNE: Yon Plim nan Sèvis Limanite

    Bouyon pwa ayisyen: yon tradisyon pou reviv

    Cuisine ayisyen: Ann prepare yon bon gou ragou "pye kochon" pou weekend sa!

    Senp ak rapid resèt pou sòs calalou ayisyen

    LESPWA: Lè ekri a tounen yon limyè pou jenès ayisyen

    Cuisine ayisyen: resèt Donuts Kanaval! (Benyen Kanaval!)

    Cuisine ayisyen - Bon gou mayi à la "Bonne Femme": Jwenn po ak chodyè ou!

    Kuizin ayisyen: Pran plezi nan mayi, ann gou trezò gastronomik sa a!

    Stéphanie Sophie Louis: Yon Senbòl Angajman Jèn Pou Devlopman Reyèl Ayiti

    Istwa

    Istwa

    Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.

    Bote natirèl

    Bote natirèl

    Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.

    Eritaj

    Eritaj

    Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.

    Kilti

    Kilti

    Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.