Kisa nou manje an Ayiti?

Ayiti: Istwa Premye nasyon Nwa lib nan mond lan

Ayiti, pèl Zantiy yo, se yon zile Karayib ak yon istwa rich ak konplèks. Sepandan, estati espesyal li kòm premye nasyon nwa gratis nan mond lan ba li yon plas inik nan annal listwa yo. Ti zile sa a te sèn nan yon revolisyon ekstraòdinè ki te lakòz endepandans, konsa make kòmansman yon nouvo epòk pou kominote nwa a ak abolisyon esklavaj la. Ann fouye nan istwa kaptivan nesans premye repiblik nwa a, Ayiti. b~Epòk kolonyal la ak esklavaj~b Istwa Ayiti a remonte ak arive Ewopeyen yo nan 15yèm syèk la, lè Christopher Columbus te dekouvri zile a. Kolon Ewopeyen yo, sitou panyòl ak franse, te entwodui esklavaj pou eksplwate resous zile a, tankou sik, kafe ak koton. Popilasyon endijèn Ameriken endijèn yo te dezime, sa ki te prepare wout la pou enpòtasyon masiv esklav Afriken yo. b~Revolisyon ayisyen an~b Nan dat 14 out 1791, esklav ayisyen leve kont moun k ap opresè yo, sa ki te pwovoke Revolisyon ayisyen an. Sou lidèchip figi emblématiques tankou Toussaint Louverture, Jean-Jacques Dessalines ak Henri Christophe, esklav ensije yo te enflije defèt lame Ewopeyen yo, demontre yon rezistans feròs ak yon demand dezespere pou libète. b~Deklarasyon Endepandans lan ak kreyasyon Repiblik Ayiti~b 1ye janvye 1804, Ayiti te pwoklame endepandans li, li te vin tounen premye nasyon nwa gratis nan mond lan. Deklarasyon istorik sa a senbolize fen esklavaj la ak triyonf volonte yon pèp ki deside viv lib. Repiblik Ayiti te fèt nan lit ak san, revandike otonomi li an fas ak pouvwa kolonyal yo. b~Defi apre endepandans~b Sepandan, endepandans pa t vle di fen defi pou Ayiti. Peyi a te oblije fè fas a presyon ekstèn, reparasyon Lafrans te enpoze an echanj pou rekonesans endepandans li, osi byen ke ajitasyon entèn yo. Malgre obstak sa yo, Ayiti te fè efò pou konstwi yon nasyon lib e souveren. Istwa Ayiti a se istwa yon nasyon ki te simonte defi inonbrabl pou parèt kòm yon pyonye libète pou popilasyon nwa a. Revolisyon ayisyen an rete yon egzanp inik nan rezistans, kouraj ak detèminasyon, e Ayiti kontinye pote flanbo endepandans la nan mond kontanporen an. Eritaj ti zile Karayib sa a toujou rete jodi a, li raple mond lan libète se yon dwa inivèsèl ki ka genyen menm nan sikonstans ki pi difisil yo.

Ayiti: Eritaj ak Sit Istorik

Ayiti, yon zile Karayib ki sitiye nan achipèl Gran Zantiy yo, gen yon eritaj kiltirèl ak istorik ki gen yon richès san parèy. Soti nan plaj pitorèsk li yo nan mòn Majestic li yo ak moniman istorik, peyi a pote temwen sou syèk nan istwa konplèks ak kaptivan. Atik sa a eksplore kèk nan eritaj ak sit istorik ki pi enpòtan an Ayiti.

Ayiti, espas rèv.

Ant rèv ak reyalite ayisyen an: Yon apèl pou inite ak aksyon Anpil gason te reve gwo pou Ayiti. Tousen Louvèti ak Jean Jacques Dessalines se egzanp. Malgre ke men envizib dechire, twal sosyal peyi a te toujou konsidere kòm pi gwo pwojè moun lèt yo te mete an mouvman. Jiska lè sa a, istwa peyi DAyiti rete e rete pou ayisyen espas ki pi apwopwiye pou rèv ak pwopoze libète total e total. Vrèmanvre, Tousen Louvèti te fè rèv amelyore anpil esklav yo. Desalin, bò kote l, te sakrifye tèt li pou endepandans zile nou an (Ayiti-Sen-Domeng). Apre liberasyon nou anba men franse yo, mesye lèt yo te oblije pran lòt chemen pou pwoteje diyite peyi a. Sitiyasyon sa a te montre yon lòt fòm revolisyon tankou powèt lekòl patriyotis la ak patizan tankou: Louis Joseph Janvier, Anténor Firmin, Demesvar Délorme ak Jenerasyon wonn ak Fernand Hibbert, Georges Sylvain tou lekòl endijèn ak Jean Price Mars, Jacques Stephen. Alexis, Roussan Camille elatriye... ki eksprime mekontantman yo nan vide lank. Lè w dekri oswa pentire sitiyasyon peyi a. Plizyè ane ki te premye vin ansent ak Lè sa a, te fèt lide nan bay peyi a souverènte li, pwòp bicolor li, lame li, elatriye li pa t ’fasil epi yo pa t’ kontinye konsa. Ayiti bezwen pou le moman moun rèv, gason ki renmen peyi yo, men ki pa richès peyi sa, moun ki renmen bonè peyi yo, men ki pa malè li yo, gason ki gen pwojè solid, men ki pa espesyalis nan masak yo sèlman enterese nan pòch yo, pito pou kontantman de-ton nou yo, mesye ki dwe goumen kont koripsyon, kont gaspiyaj, kont men envizib etranje yo, kont fòm sa a nan administrasyon piblik ki vize sèlman yon ti gwoup moun nan la. peyi nan detriman popilasyon an, fòm ensekirite sa a ke leta te planifye, sa yo rele boujwazi yo, pouvwa ekonomik ki soti aletranje tankou: Lafrans, USA, Kanada, Brezil. q~Ayiti an 1979 ak tout pouvwa. Yo di Maître Fevry te deklare: Rèv Ayiti pa ka sipòte, ni aksepte solisyon enpwovize ~q. Rèv ayisyen an dwe toujou yon efò ekip. Yon ekip gason ki gen konpetans, vizyon, bon volonte, refleksyon ak meditasyon. q~ Gason ki ka plase enterè pèsonèl yo ak enterè prive yo pase enterè piblik yo. Gason ki vle fè yon nouvo demaraj pou reyalize rèv Jean Jacques Dessalines ak sa Henri Christophe ki te vize ke ayisyen pa anvye okenn lòt peyi nan mond lan pou tout ayisyen ka kontan nan pwòp peyi yo , te chante pwofesè. Lesly Saint Roc Manigat.~q Ayiti cheri nou an, ki te yon fwa pèl Zantiy yo, pa prezan ankò jodi a. Pou sa nou mande tout Ayisyen: timoun, jèn, granmoun ak granmoun, se pou nou mete tèt nou ansanm bra nou, fòs nou, vwa nou ak tout sa nou te kapab fè pou libere peyi nou renmen anpil Ayiti Chérie. Ann chanje reyalite nou ansanm! Viv Ayiti, viv libète lemonn antye.

Dominique Beldor: yon pasyon radyo inébranlable devan defi

Nan ond Radyo Solidarite 107.3 FM nan Pòtoprens, yon vwa abitye akonpaye moun k ap koute yo depi plizyè ane: sa Dominique Beldor, animatè pasyone ak direktè pwogramasyon. Atravè emisyon mizik li a Dominik Show, emisyon pandan semèn nan e kounye a chak samdi, li te fè yon lyen inik ak piblik ayisyen an, konbine mizik, enfòmasyon kiltirèl ak analiz sosyal. Ki baze nan Florid depi me 2024, Dominique kontinye emisyon li adistans ak menm enèji. Emisyon Tampa, emisyon li a kenbe vokasyon li entak: fè kilti ayisyen an vibre atravè lemond epi ofri yon espas pou diskou lib, angaje ak respè. Anvan depa li nan peyi a, animatè a admèt li te soufri menas pou opinyon li ak analiz li sou lè, ki te fòse l ’pran abri pou evite reprezay. Jodi a, depi nan estidyo vityèl Laflorid yo, Dominique Beldor kontinye ap flote koulè Radyo Solidarite, ak yon vwa ki pi lib pase tout tan — e ki pi pre kè Ayisyen.

Dekouvri Okap: 2yèm vil Ayiti

Cap-Haïtien, se yon vil kotyè nan depatman nò peyi Dayiti, ansyen li te ye sou non Cap-Français oswa Cap-Henri. Domine pa mòn Morne Jean, destinasyon sa a ofri yon imèsyon nan pase kolonyal franse a ak revolisyon ayisyen an. Nich nan bè pitorèsk ak entoure pa larivyè Lefrat Haut-du-Cap, Cap-Haitien sedui vwayajè nan rechèch nan otantisite ak avanti lanmè. Vil la, ki rich nan istwa ak kilti, te wè nesans atis ki renome tankou Philomé Obin e li òganize yon sèn mizik vibran ak gwoup Septentrional ak Tropicana ki soti Ayiti. Trezò kache li yo, ki gen ladan Sitadèl La Ferrière ak sit istorik Vertières, ansanm ak bèl peyizaj natirèl li yo, fè Okap tounen yon destinasyon enkoni nan Karayib la. Plaj paradi nan Labadie ak lari pave ki evoke yon sot pase rich envite vizitè yo pou yo plonje tèt yo nèt nan istwa ak kilti ayisyen an. Cap-Haïtien, ansyen Cap-Français oswa Cap-Henri, se dezyèm vil Ayiti, kapital depatman Nò ak distri Okap Sitiye sou kòt nò Repiblik Ayiti, te konsidere kòm nan 19yèm syèk la kòm pò ki pi an sekirite ki domine pa mòn Morne Jean, ki culmine a 718 mèt anwo nivo lanmè, vil la sitiye nan bouch rivyè Haut-du-Cap, sou kòt lwès la nan Okap. Nan lwès vil la bay manti Acul Bay la.

Jean-Jacques Dessalines: Nonm ki te defye esklavaj lan.

Jean-Jacques Dessalines se yon figi anblèm nan istwa lemonn modèn pou patisipasyon fwit li nan batay kont sistèm esklav la. Atravè devouman li ak kouraj li, li te enkòpore lespri endommabl tout yon pèp nwa depòte lafòs soti nan kontinan Afriken an, enplante pa menm mekanis vyolan sa a, nan Amerik pou soufri, men detèmine pou libere tèt yo anba opresyon nan fòje pwòp desten yo malgre tout bagay sa yo. risk ak difikilte. Tout lavi Desalin, tout vwayaj li pote mak yon lavi ki enskri nan batay pou libere moun li renmen yo. Detèminasyon inechèk li ak pasyon pou libète fè l ’yon senbòl vivan nan rezistans pou tout nasyon oprime sou tè a, plis pase de syèk apre lanmò li. Nou mal asosye imaj Jean-Jacques Dessalines ak dezòd. Sèl objektif la se diskredite eritaj imans li devan je listwa. "Koupe tèt, boule Kay" se ekspresyon pi pito itilize pou rezon sa yo kont karaktè li, sou wout la, ekspreseman bliye kontèks istorik ki kache nan do "koupe tèt boule Kay" nan kesyon an, tou refize anrejistre apwòch sa a. istorik nan lojik yon pozisyon jis e vanyan, anfas yon sistèm esklavaj barbare, san moralite ak limanite.