Sitiye nan metwopòl sid Ayiti, nan komin Camp Perrin, toupre vil Okay, Saut Mathurine se youn nan pi gwo ak enpresyonan kaskad dlo ann Ayiti. sit natirèl sa a se yon trezò vre pou rayisab lanati, avanturyé ak touris nan rechèch nan bote natif natal. Si se rejyon sid peyi DAyiti li te ye pou anpil plaj kaka kleren li yo anba pwa solèy Zantiy yo, anpil twou wòch li yo, fò tout kalite ak lòt sit istorik enpòtan. Pami tout gwo richès natirèl sa a, gen vil ki kanpe deyò pou bò eksepsyonèl yo. Epi ki pa kite moun ki vle vizite yo endiferan. So Mathurine a se jisteman youn nan yo. Saut Mathurine a kanpe deyò pou wotè enpresyonan li yo ak koule pwisan, kreye yon spektak mayifik natirèl. Kaskad dlo a, ki koule ak fòs nan yon pisin, se ki fòme ak dlo klè, turkwaz, pandan y ap bay yon anviwònman idilik ak lapè pou moun ki benyen la. Nan lòt mo, vizitè yo ka pwofite anviwònman mayifik sa a pou yo detann, piknik oswa naje nan dlo fre ak dinamize Mathurine Falls.
Pandan plizyè syèk, enstitisyon esklavaj la fè nwa istwa imen, kite dèyè yon eritaj doulè, opresyon ak lit pou libète. Sepandan, nan istwa fè nwa sa a, yon nasyon kanpe pou kouraj li ak detèminasyon li pou kraze chenn opresyon yo: Ayiti. Sitiye nan Karayib la, Ayiti te jwe yon wòl pyonye nan abolisyon esklavaj la, mete fondasyon pou batay pou libète ak egalite atravè lemond. Istwa esklavaj ann Ayiti remonte depi lè Ewopeyen yo te rive sou zile a, yo te rele Sendomeng, nan 15yèm syèk la. Kolon franse yo te byen vit te etabli yon ekonomi ki baze sou pwodiksyon sik ak kafe, yo te eksplwate anpil milyon esklav Afriken yo te depòte yo pou yo travay nan plantasyon yo. Sepandan, sistèm brital sa a te lakòz yon gwo rezistans nan men esklav, ki gen batay pou libète finalman mennen nan youn nan revolisyon ki pi enpòtan nan listwa. An 1791, anba lidèchip figi emblématiques tankou Toussaint Louverture, Jean-Jacques Dessalines ak Henri Christophe, esklav ayisyen leve kont moun k ap opresè yo nan yon rebelyon san parèy. Revòlt sa a te lakòz yon lagè endepandans ki te dire plis pase yon deseni, men finalman te lakòz pwoklamasyon endepandans Ayiti an 1804, ki te fè peyi sa a premye nasyon apre kolonyal ki te dirije pa moun ki soti nan esklavaj. Enpak Revolisyon Ayisyen an sou abolisyon esklavaj atravè lemond pa ka egzajere. Lè yo kase chenn opresyon yo e yo pwoklame endepandans yo, ayisyen yo voye yon mesaj pwisan bay tout pèp opresyon yo atravè lemond: libète posib, e li vo lapèn. Egzanp Ayiti te enspire lòt mouvman pou abolisyon esklavaj nan Amerik yo ak pi lwen, konsa ede souke fondasyon enstitisyon esklavaj la. Patisipasyon Ayiti nan batay kont esklavaj pa t sèlman sou teritwa li; li te pwolonje tou nan aksyon ekstèn kote gason ayisyen yo te voye oswa patisipe aktivman nan mouvman pou abolisyon esklavaj nan lòt rejyon nan mond lan. Pa egzanp, Prezidan ayisyen an, Alexandre Pétion, te sipòte Simón Bolívar, lidè revolisyon Sid Ameriken an, nan bay li zam, lajan e menm gason, ki te kontribye nan liberasyon plizyè peyi nan Amerik Latin nan dominasyon kolonyal. Ayiti te bay sipò tou pou mouvman endepandans yo nan Amerik Santral. Konbatan ayisyen, ki te dirije pa Jeneral Jean-Pierre Boyer, te ede patriyòt Venezyelyen yo goumen kont dominasyon Panyòl, kontribye nan liberasyon rejyon sa a. Gouvènman ayisyen an te sipòte finansyèman ak diplomatikman mouvman pou abolisyon esklavaj la nan peyi tankou Venezyela, Kolonbi ak Meksik, sa ki te kontribiye pou elimine gradyèl enstitisyon sa a nan tout rejyon an. Malgre ke Ayiti pa t patisipe dirèkteman nan Gè Sivil Ameriken an, anpil ayisyen ak desandan ayisyen te jwe yon wòl enpòtan nan mouvman abolisyonis Ozetazini. Figi ki te gen orijin ayisyen oswa ki te gen zansèt ayisyen, se te vwa enpòtan nan batay kont esklavaj ak pou dwa egal nan peyi Etazini. Eritaj Revolisyon Ayisyen an rete yon senbòl rezistans ak kouraj pou jenerasyon kap vini yo. Jodi a, pandan lemonn kontinye ap lite kont enjistis ak opresyon sou plizyè fòm, istwa Ayiti fè nou sonje batay pou libète a se yon batay inivèsèl, yon batay ki depase fwontyè ak tan. Patisipasyon Ayiti nan abolisyon esklavaj atravè mond lan rete yon chapit enpòtan nan listwa limanite. Atravè kouraj yo ak detèminasyon yo, Ayisyen te prepare wout pou yon avni kote libète ak egalite se dwa inaliénab pou tout moun.
Agrikilti se nan kè ekonomi ak lavi chak jou ann Ayiti. Malgre defi ki gen rapò ak enfrastrikti ak kondisyon klimatik, sektè sa a rete vital pou majorite popilasyon an. Ann dekouvri kijan agrikilti ayisyen fòme peyi a, ekonomi li ak tradisyon li yo.
Sitiye tankou yon emwòd nan kè lanmè Karayib la, Ayiti kanpe kòm yon bijou vre kote bèl klima twopikal la ap gouvènen. Zile mayifik sa a, ki renome pou plaj idilik li yo, mòn vèt kaka kleren li yo ak kilti rich, tou beni ak tanperati dou pandan tout ane a ki fè li yon destinasyon rèv.
Ayiti, yon peyi ki sitiye nan Karayib la, se yon destinasyon eksepsyonèl ki gen yon istwa rich, kilti vibran ak bèl peyizaj. Men yon lis moniman istorik ak bèl kote pou w vizite ann Ayiti pou w plonje w nan tè sa a ki chaje ak trezò. Ayiti ete: Gid vwayaj pou yon avanti inoubliyab: https://haitiwonderland.com/haiti/tourisme/haiti-ete--guide-de-voyage-pour-une-aventure-inoubliable/93
Enpak chòk kolektif ak endividyèl sou devlopman pèsonèl jèn yo nan Pòtoprens Si ekriven, aktè, dansè, powèt, pami lòt moun, te kontan nou ak pèfòmans yo, etidyan sikoloji nan Fakilte Syans Imen (FASCH), Lourdya Blaise te pale ak piblik la sou chòk. Estriktire sou tèm "Jèn ak chòk, analiz enpak chòk kolektif ak endividyèl sou devlopman pèsonèl jèn k ap viv nan Pòtoprens ant 2010-2024", konferans sa a te bay yon echanj anrichisman. Pandan rankont sa a, Michaël Formilus te modere, Madam Blaise te montre kijan evènman ki te pase nan peyi a te lakòz ka chòk nan mitan Ayisyen. Dapre etidyan an, site Asosyasyon Sikolojik Ameriken an, nou pale de chòk kòm yon konsekans chòk. Lèt la eksplike pa lefèt ke nou santi nou menase, kit se moun nan kesyon an oswa moun yo renmen. Sepandan, li presize ke chòk kolektif rete depann de enpak evènman an genyen sou moun nan. Pou ilistre remak li yo, li mansyone tranblemanntè 12 janvye 2010 la, ki te konsidere kòm yon chòk kolektif, nan limit ke li toujou okipe lespri nou. Trajedi sa a fè nou sonje disparisyon moun nou renmen yo ak pèt menmen. Sa a se ka a nan yon chòk ki vin tounen yon chòk kolektif. Pou elèv la, li ta dwe mete aksan sou ke lè yon evènman rive, gen kèk moun ki twomatize ak lòt moun pa. Dapre misye, vyolans gang ame yo pa pèsevwa menm jan an, kenbe Madan Blaise. Gen moun ki kouri kite kay yo men ki pa twomatize. Vreman vre, gen kèk moun ki wè sitiyasyon twomatik kòm yon evènman tanporè, li di. Oratè a te pale tou sou chòk kolektif la ki, daprè li, enkyete lespri a, menm si nou pa fè eksperyans li ankò. Li manifeste tèt li sou plizyè fòm: mank de dòmi, sikoz laperèz, panse pèsistan, batman kè entans... Anjeneral, sentòm yo ki lye ak chòk mouri difisil. Lè sa a pèsiste, li vin estrès egi. Pou fè fas ak li, nou bezwen pale ak lòt moun. Si sitiyasyon an pèsiste, estrès egi transfòme nan yon faz estrès pòs-twomatik; nan ka sa a, ou ta dwe fè konfyans nan yon moun ou fè konfyans oswa ale wè yon espesyalis sante mantal, li konseye. Nan prezantasyon li a, Lourdya Bazile atire atansyon tou sou eta sikolojik timoun yo nan epòk sa yo. Dapre prezantatè a, timoun yo tou fè fas ak sitiyasyon kriz sa a, menm si yo pa pale ak paran yo sou sa. Otan ke granmoun, timoun tou planifye avni yo. Li te ensiste pou fè fas ak ane lekòl yo dezobeyi yo, yo vin reflechi ak enkyete. Yo fèmen. Timoun ki te byen klere anvan an ka vin vyolan epi li pa bon nan lekòl la. Paran yo rele pou yo koute epi konprann yo. Yon bon moman echanj, rich nan konsèy pratik. Piblik la te patisipe totalman. An vire, prezantatè a envite l pou l respire pi byen epi medite. “Nou ap viv nan yon peyi kote enkyetid yo melanje, nou dwe pran tan pou tèt nou, fè espò, byen manje, asire espas pou dòmi an pwòp epi pran tan pou tèt nou. Gen plis pase yon fason pou jwenn kalm,” sikològ la sonje. Gertrude Jean-Louis
Kèk moun konnen ke Ayiti, souvan selebre pou plaj li yo ak istwa rich, se tou lakay yo nan sistèm nan twou wòch ki pi gwo nan Karayib la. Fòmasyon anba tè sa yo, ki gaye toupatou nan peyi a, se trezò natirèl ak kiltirèl ki temwen plizyè milyon ane evolisyon jewolojik ak entèraksyon imen. Ann plonje nan linivè kaptivan sa a ansanm.
Pandan 47èm Reyinyon Òdinè Konferans Chèf Leta ak Gouvènman CARICOM la, Ayiti te fè yon etap enpòtan nan rantre nan Komisyon Reparasyon CARICOM. Dominique Dupuy, Minis Afè Etranjè Ayiti, anonse pwogrè sa a apre rankont li ak Rektè Fritz Deshomme. Sou sèn entènasyonal la, Madam Dupuy deklare: "Apre rankont mwen ak Rektè Fritz Deshomme, konsènan kreyasyon yon Gwoup Travay nan UEH sou reparasyon ak restitisyon ki gen rapò ak esklavaj ak endepandans peyi Dayiti, nou pote koze a nan 47èm reyinyon òdinè a. nan Konferans Chèf Deta ak Gouvènman CARICOM, kote m ap patisipe ansanm ak Prezidan Edgard Leblanc Fils." Gwoup travay sa a pral sèvi kòm Komite Nasyonal Ayiti nan Komisyon Reparasyon CARICOM. "Kounye a Ayiti rantre nan Komisyon Reparasyon CARICOM nan kote Gwoup Travay sa a pral chita kòm Komite Nasyonal Ayisyen an," te ajoute Dominique Dupuy. Inisyativ sa a reprezante yon etap enpòtan pou Ayiti, ki make angajman aktif li nan diskisyon rejyonal sou reparasyon ak restitisyon istorik.
Kuizin ayisyen an, rich ak bon gou, se yon refleksyon vre kilti, istwa ak tradisyon peyi a. Li konbine enfliyans Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn yo ofri divès ak bon gou asyèt. Soti nan repa chak jou rive nan fèt tradisyonèl yo, manje ann Ayiti se plis pase jis yon mwayen pou nouriti, se yon eksperyans kiltirèl. Dekouvri avèk nou sa nou manje ann Ayiti, epi kite tèt ou sedui pa gou inik peyi Karayib sa a.
Festival Djaz Jakmèl la, youn nan evènman kiltirèl ki pi prevwa nan ane a ann Ayiti, retounen an fòs ak 8èm edisyon li. Òganize pa asosyasyon kiltirèl ki gen menm non an, sou direksyon Richecard Cine, prezidan fondatè, festival la ap dewoule 30 avril 2024 nan vil pitorèsk Jakmèl, konnen pou richès eritaj atistik ak kiltirèl li.
Nan demand li pou revitalize endistri touris li a epi mete aksan sou richès natirèl ak kiltirèl li, Ayiti konte sou yon jwè kle: Ministè Touris. Antanke yon antite gouvènman ki dedye a pwomosyon ak devlopman touris, ministè sa a jwe yon wòl enpòtan nan transfòme Ayiti nan yon destinasyon touris dirijan. Youn nan objektif prensipal Ministè Touris la se ranfòse atirans Ayiti pou vwayajè entènasyonal yo. Pou fè sa, li devlope kanpay maketing inovatè, mete aksan sou plaj primitif peyi a, sit istorik kaptivan, kilti rich ak cuisine ekskiz. Efò sa yo vize chanje pèsepsyon Ayiti ak jenere enterè nan mitan potansyèl touris atravè mond lan. An kolaborasyon ak jwè sektè prive a, ministè a pran angajman pou sipòte ak pwomouvwa biznis touris lokal yo. Nan ankouraje antreprenarya ak inovasyon nan sektè touris la, ministè a ede kreye travay ak estimile ekonomi lokal la. Ministè Touris bay anpil enpòtans tou pou prezèvasyon anviwònman ak eritaj kiltirèl Ayiti. Li aplike politik ak inisyativ ki vize pou pwoteje sit natirèl peyi a, pak nasyonal yo ak moniman istorik yo. Nan ankouraje touris dirab ak responsab, ministè a asire ke jenerasyon kap vini yo pral kapab tou jwi bote ak richès kiltirèl Ayiti. Finalman, Ministè Touris travay kole kole ak lòt òganizasyon nasyonal ak entènasyonal pou ankouraje devlopman touris Ayiti. Atravè patenarya estratejik ak echanj pi bon pratik, Ayiti benefisye de ekspètiz ak sipò ki nesesè pou ranfòse sektè touris li epi ogmante compétitivité li sou mache mondyal la. Ministè Touris Ayiti a se yon jwè kle nan transfòme peyi a nan yon destinasyon touris ki atiran e dirab. Atravè efò kontinyèl li pou ankouraje touris, sipòte biznis lokal yo, ak prezève eritaj natirèl ak kiltirèl Ayiti, ministè a ap prepare wout pou yon avni briyan pou endistri touris peyi a.
Ayiti, peyi vibran sa a ki gen karaktè, sitiye nan yon rejyon kaptivan nan mond lan. Malgre ke anpil moun konnen li kòm yon eta zile Karayib la, yon kesyon souvan parèt: sou ki kontinan Ayiti ye? Atik sa a ba ou repons lan pandan w ap eksplore idantite inik jewografik ak kiltirèl bijou sa a nan Zantiy yo.
Kuizin ayisyen an plen gou, koulè ak arom ki reflete istwa ak divèsite kiltirèl peyi a. Pami asyèt ki pi anblèm yo, “Diri sòs pwa ak legim” (diri, sòs pwa ak legim) parèt kòm yon vre trezò gastronomik. Plat sa a pi plis pase yon senp repa: li senbolize pataje, tradisyon ak kreyativite Ayisyen. Nan atik sa a, ann chèche konnen poukisa plat sa a popilè konsa e kisa ki fè li yon icon nan gastronomi ayisyen an.
Nan yon videyo ki te tounen viral dènyèman, Pigtoriasecret, kreyatè kontni ki soti nan Taiwan, te eseye fè legim nan style ayisyen an. Li te montre konpetans gastronomik li nan yon videyo ki gen tit "Legim ayisyen". Apwòch lejè li nan melanje kilti, cuisine ak imè te kreyatif epi li te ofri yon tòde inik ki angaje amater manje ak moun kirye sou diferan kilti. Sepandan, kòmantè ayisyen te soti toupatou, ak kritik sou bon jan kalite a, sarcasm sou metòd la, ak iwoni sou kouraj kreyatè a nan chwazi kwit manje sa a. Li pa t sispann! Haïti Wonderland, lwen soti nan mete tèt li kòm yon chef ak zetwal Michelin, pote ou resèt la pou legim ayisyen, "legim" oswa menm "toufe".
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
