Nouvèl / Ekoloji

Istwa Ayiti: Soti 1492 rive 2024

Plizyè syèk de sa, nan kè Oseyan Atlantik la, yon zile nan bote kaptivan ak richès enkwayab, yo rele Ispanyola, atire atansyon a nan pwisan nan mond lan. Dekouvri pa Christopher Columbus nan 1492, zile a te vin sant lan nan dezi. Men, pouvwa kolonyal yo poko konnen ke zile a kache nan li yon pèp endommabl. Tainos yo, premye abitan yo, reziste anvayisè a ak lespri libète a. Yo kraze, men lespri san donte yo pèsiste nan van an, sou tè a, epi, anpil pita, nan rèv esklav Afriken ki pral vini yo. Syèk pase e, anba jouk san pitye kolon fransè yo, zile a transfòme nan yon vas jaden kann, kiltive pa men esklav ki soti Lafrik. Gason ak fanm sa yo, depòte kont volonte yo, pote nan yo lespwa yon jou pou yo libere tèt yo, pou yo kase chenn opresyon yo. Epi se rèv sa a, dife sakre sa a, ki pral pete nan yon revòlt tèlman gwo ke li pral make istwa mond lan pou tout tan.

CSimon Publishing: Kay Piblikasyon Ki Anonse Yon Nouvo Epòk Pou Literati Ayisyen

Ayiti se yon vrè fòs nan mond literè jodi a. Depi plizyè syèk, peyi a gen yon richès entelektyèl remakab ki te pèmèt li rive nan eksploatasyon eksepsyonèl. Jodi a, ak plis pase 20 gwo ekriven enpòtan aktif, ki gen travay yo ki depase fwontyè ayisyen, Ayiti fè pati peyi ki gen plis ekriven pa abitan. Pami ekriven sa yo, nou ka site Edwige Danticat, pri Pulitzer ; Louis-Philippe d’Alambert, pri Goncourt pou Pwezi nan 2024 ; René Depestre, pri Goncourt pou Nouvel nan 1982 ; Dany Laferrière, pri Renaudot ak manm Akademi Franse ; Lyonel Trouillot ak Frankétienne, k ap fè pati non entènasyonalman renome pou travay yo ; san bliye aktyèl la nan literati ayisyen, finalis pri Goncourt 2022 ak travay majistra li Une somme humaine, referans a Makenzy Orcel. Non sa yo sòti ansanm ak figi lejandè tankou Jacques Roumain, Anténor Firmin, Jacques Stéphen Alexis, Oswald Durant, ki fòme mak enpòtan pou kilti mondyal atravè ekri yo. Jodi a, tradisyon sa a kontinye ap nouri nouvo talan, men yon pwoblèm pèsiste: absans kay piblikasyon ayisyen serye ak estriktire nan kantite ase ki ka soutni jèn otè sa yo.

Ayiti: Dekouvri labouyl diri, yon eleman prensipal nan repa aswè a

An Ayiti, diri se yon eleman prensipal nan kuizin lan. Li se jwi nan tout fòm li yo, soti nan diri kolan nan diri ak djon djon. Men, nan aswè a, pa gen anyen tankou labouyl diri pou yon soupe limyè ak kalme. Prepare ak diri byen kwit, lèt, sik ak epis santi bon tankou kannèl ak noutmèg, sa a labouyl krèm se yon trete reyèl. Gen kèk moun ki ajoute bè oswa zès sitwon pou plis gou.

Ki kote Ayiti ye?

Ayiti se yon peyi ki sitiye nan Karayib la, yon rejyon nan Amerik Santral li te ye pou zile twopikal li yo ak klima cho. Ayiti okipe pati lwès zile Ispanyola, ke li pataje ak Repiblik Dominikèn, ki okipe pati lès la. Jeyografikman, Ayiti chita ant Lanmè Karayib la ak Oseyan Atlantik Nò, epi li se apeprè 1,200 kilomèt nan sidès Florid, Etazini.

Kisa Ayiti vle di? Orijin ak siyifikasyon mo a

Non "Ayiti" se pi plis pase yon mo; li pote nan tèt li istwa, kilti ak idantite yon pèp. Men, ki sa tèm sa a vrèman vle di ak ki orijin li? An nou dekouvri ansanm richès pawòl sa a ki fè rezon nan syèk yo.

Jean-Jacques Dessalines: Nonm ki te defye esklavaj lan.

Jean-Jacques Dessalines se yon figi anblèm nan istwa lemonn modèn pou patisipasyon fwit li nan batay kont sistèm esklav la. Atravè devouman li ak kouraj li, li te enkòpore lespri endommabl tout yon pèp nwa depòte lafòs soti nan kontinan Afriken an, enplante pa menm mekanis vyolan sa a, nan Amerik pou soufri, men detèmine pou libere tèt yo anba opresyon nan fòje pwòp desten yo malgre tout bagay sa yo. risk ak difikilte. Tout lavi Desalin, tout vwayaj li pote mak yon lavi ki enskri nan batay pou libere moun li renmen yo. Detèminasyon inechèk li ak pasyon pou libète fè l ’yon senbòl vivan nan rezistans pou tout nasyon oprime sou tè a, plis pase de syèk apre lanmò li. Nou mal asosye imaj Jean-Jacques Dessalines ak dezòd. Sèl objektif la se diskredite eritaj imans li devan je listwa. "Koupe tèt, boule Kay" se ekspresyon pi pito itilize pou rezon sa yo kont karaktè li, sou wout la, ekspreseman bliye kontèks istorik ki kache nan do "koupe tèt boule Kay" nan kesyon an, tou refize anrejistre apwòch sa a. istorik nan lojik yon pozisyon jis e vanyan, anfas yon sistèm esklavaj barbare, san moralite ak limanite.

Konsantre sou Pierry Denejour, nan okazyon sizyèm anivèsè DEP-ARTS.

Nan yon vil ki frape pa ensekirite ak pwoblèm ekonomik, kote siviv vin tounen yon batay chak jou, gen kèk refize bay nan dezòd. Nan Kafou, yon vil plonje nan yon espiral vyolans ki manje tout siy lavi, Pierry Denejour enkòpore lespri rezistans sa a. Ki gen anviwon trant, natif natal Pòtoprens pa sèlman yon machann. Sèl pitit gason Evena Denejour - yon "Marijàn" ki gen non li pote ak fyète - antreprenè a transfòme lanmou li pou atizay nan yon pasyon ki limen lavi l ’. Pèseptè penti sou twal, li se tou fondatè DEP-ARTS Production Multi-Services, yon konpayi li te lanse 2 desanm 2018 e ki kounye a ap selebre sizan prezans aktif nan kominote Kafou a. Espesyalize nan vant ekipman elektwonik, sèvis MonCash ak NatCash pami lòt moun, DEP-ARTS te bati yon repitasyon solid nan sis ane. Men, pi lwen pase aktivite komèsyal li yo, se grasa kapasite li pou etabli relasyon konfyans ak sipòte inisyativ kominote a ke Pierry te etabli tèt li kòm yon jwè kle nan kominote li a. Anba lidèchip li, DEP-ARTS se pi plis pase yon konpayi: li se yon senbòl espwa nan yon vil k ap chèche renouvèlman.

Ayiti: Dekouvri Lak Péligre

Nan kè majeste topografi ayisyen an, se yon bèl pyè bèl natirèl: Lake Péligre. Nich nan mòn yo nan rejyon santral Ayiti, lak atifisyèl sa a se yon bèl bagay pou rezidan lokal yo ak vizitè sezi menm jan. Soti nan kreyasyon istorik li rive nan enpòtans ekolojik li nan kontanporen, ann eksplore ansanm richès Lak Péligre. Orijin ak Istwa: Lac de Péligre se rezilta yon pwojè jeni anbisye ki te antreprann nan ane 1950. Nan epòk sa a, gouvènman ayisyen an, an kolaborasyon ak patnè entènasyonal yo, te antreprann konstriksyon baraj Péligre la sou rivyè Latibonit. Objektif prensipal la se te bay Ayiti gwo echèl elektrisite pandan y ap reglemante inondasyon rivyè pou pwoteje tè agrikòl anval. Ekoloji ak divèsite biyolojik: Anplis itilite li kòm yon sous enèji idwolik, Lake Péligre se lakay yo nan divèsite ekolojik rich. Dlo kalm nan lak la bay yon abita vital pou yon varyete de espès pwason natif natal, sipòte kominote lapèch lokal yo. Anplis de sa, forè ki antoure yo ak ti mòn ki sou fwontyè lak la se kay divès flora ak fon, ki kontribye nan prezèvasyon ekosistèm rejyonal la. Touris ak lwazi: Pou amater deyò ak amater lanati, Lake Péligre ofri yon foul moun nan opòtinite lwazi. Vizitè yo ka jwi vwayaj bato lapè sou dlo trankil nan lak la, ofri opinyon panoramique sou mòn ki antoure yo. Anplis de sa, santye randone nan forè kaka kleren pèmèt randone yo eksplore bote natirèl zòn nan. Lake Péligre reprezante pi plis pase yon senp kò dlo atifisyèl. Li se yon temwayaj vivan nan entèlijans imen ak bote natirèl Ayiti. Kòm yon destinasyon touris émergentes, li ofri vizitè yo yon eksperyans Immersion nan lanati, pandan y ap mete aksan sou enpòtans enpòtan nan konsèvasyon anviwònman an. Lè nou prezève trezò natirèl sa a, nou tou prezève avni dirab planèt nou an.

Beven pote Ayiti nan mitan elit slam mondyal la

Jedi 14 novanm 2024 sa a, jèn slammer Youven Beaubrun, Beven sou non sèn li, kalifye Ayiti, pou premye fwa nan listwa li, pou final koup du mond Slam la. Konpetisyon sa a, ki rasanble pi bon slammers yo sou planèt la, te dewoule sou tè Afriken, pi jisteman nan Togo. Nan yon peyi ki kenbe nan gòj, yon peyi k ap mouri depi nan kòmansman rive nan bout, anba eksplwa danjere yon sèten pati ame ak jèn li, pèfòmans ekstraòdinè Beven nan konpetisyon sa a fè yon rezonans ak eko nan tout chante nan peyi a, nan. swaf dlo a pou bote. Beven se senbòl yon jèn ki refize bay nan dezòd ki antoure figi manman li. Atizay, slam ke yo te domèn espesyalizasyon li yo, yo itilize nan pi bon fason posib pou enspire espwa. E kontinye kwè ke yon peyi ki te fè 1804 pa kapab peye liks pou l ap koule tèlman fò devan istwa imen. "Se ak fyète ke mwen avanse nan konpetisyon sa a. Sitou ak kriz la k ap pase nan peyi a nan moman sa a. Kalifikasyon mwen pou final la se yon siy etènèl nan espwa, ki konfime lefèt ke tout bagay nan peyi sa a pa pral fini nan lanmò, "te slammer a te di nou anvan ou ale nan konpetisyon nan final la. Final la te dewoule samdi 16 novanm 2024, kote Beven te gen chans pou l byen reprezante peyi ki te kraze l la nan papòt yon viktwa mondyal, yon viktwa ki si li te fèt, li t ap inisyal nan non tout yon pèp. , nan kous la absoli nan fè fas a yon gwo dezòd ki sèlman rèv nan toufe li. Malgre li pa rive ranpòte koup sa a (ki fini an sizyèm plas nan klasman jeneral la), chanpyon slam ayisyen an te gen tan enspire tout yon peyi pandan gwo vwayaj li nan konpetisyon sa a. Se sèlman yon ranvwa, pwochen fwa viktwa pral reyalize pou asire w.