Ayiti, yon zile Karayib ki sitiye nan achipèl Gran Zantiy yo, gen yon eritaj kiltirèl ak istorik ki gen yon richès san parèy. Soti nan plaj pitorèsk li yo nan mòn Majestic li yo ak moniman istorik, peyi a pote temwen sou syèk nan istwa konplèks ak kaptivan. Atik sa a eksplore kèk nan eritaj ak sit istorik ki pi enpòtan an Ayiti.
Li atik la an :
Sitadèl Laferrière se san dout moniman istorik ki pi anblèm ann Ayiti. Sitiye nan nò peyi a, toupre vil Okap, fò sa a te konstwi nan kòmansman 19yèm syèk la pa wa Henri Christophe apre endepandans Ayiti an 1804. Bati pou defann nasyon an kont posib envazyon fransè a, Sitadèl la se yon chèf. nan jeni militè. Li te nan lis kòm yon sit UNESCO Mondyal Eritaj depi 1982.
Pa lwen Sitadèl la se Palais Sans-Souci, yon lòt gwo reyalizasyon wa Henri Christophe. Bati ant 1810 ak 1813, palè sa a te yon fwa sant politik ak administratif nan wayòm li an. Malgre ke yon pati nan kraze akòz yon tranbleman tè an 1842, sit la rete yon temwayaj enpresyonan sou achitekti ayisyen 19yèm syèk la.
Pak nasyonal sa a genyen Citadelle Laferrière, Palais Sans-Souci, ansanm ak ruines kay Ramiers. Ansanm, sit sa yo montre jeni ak detèminasyon ayisyen yo nan lit yo pou libète ak dezi yo pou kreye yon eta souveren. Se pak la tou ki nan lis kòm yon sit UNESCO Mondyal Eritaj.
Sitiye nan Pòtoprens, Musée du Panthéon National Haïtien dedye a prezèvasyon istwa ak kilti ayisyen an. Li abrite yon koleksyon enpresyonan nan zafè ki sòti nan epòk pre-Kolonbyen rive nan evènman endepandans yo. Mize a se yon kote esansyèl pou konprann istwa konplèks Ayiti ak chemen moun ki rete a.
Sitiye nan wotè Kenscoff, nan sidès Pòtoprens, Fò Jacques te bati sou lòd Jeneral Alexandre Pétion, youn nan zansèt fondatè endepandans ayisyen an, alantou 1805. Fò a pote non Jean-Jacques Dessalines, lidè revolisyonè ki te jwe yon wòl enpòtan nan endepandans Ayiti. Fort Jacques te sèvi kòm yon pòs defans estratejik kont nenpòt envazyon potansyèl ki soti nan lanmè a oswa kapital la.
Pa lwen Fò Jacques se Fò Alexandre, ki te konstwi tou sou lòd Pétion. Yo rele l nan onè Pétion, ki te jwe yon wòl enpòtan nan konsolide endepandans ak etabli repiblik la. Menm jan ak Fort Jacques, Fort Alexandre te yon pati entegral nan rezo defans la ki te gen entansyon pwoteje jèn nasyon ayisyen an kont atak etranje yo.
Pak istorik kann sik la sitiye nan Tabarre, toupre kapital Pòtoprens. Li etabli sou sit yon ansyen plantasyon kann, ki bay yon anviwònman natif natal pou konprann istwa ak pwosesis pwodiksyon sik ann Ayiti. Pak la fèt pou akeyi vizitè yo epi pèmèt yo dekouvri divès aspè nan kilti istorik sa a.
Kann te jwe yon wòl santral nan ekonomi ayisyen an depi epòk kolonyal la. Entwodwi pa kolon Ewopeyen yo, sitou franse yo, kiltivasyon nan kann byen vit devlope sou zile a gras a klima twopikal favorab li yo ak tè fètil. Pwodiksyon sik se te yon biznis likratif, men li te konte sou travay fòse esklav Afriken yo, ki te gen yon gwo enpak sou istwa sosyal ak ekonomik Ayiti.
Ewo Vertières yo se figi lejand nan lit pou endepandans ayisyen an, senbolize kouraj, detèminasyon ak sakrifis pèp ayisyen an pou libète yo. Pami yo, Jean-Jacques Dessalines patikilyèman met deyò. Yon ansyen esklav libere ki te vin yon jeneral revolisyonè, Desalin se te yon lidè san diskite nan revòlt ayisyen an. Estrateji fonse li pandan batay Vertières la te reyalize yon viktwa desizif kont twoup franse yo, ki te simante chemen endepandans konplè a.
Batay Vertières te make yon pwen enpòtan nan istwa Ayiti ak nan batay mondyal kont esklavaj la. Defèt twoup franse yo nan Vertières te mennen nan pwoklamasyon ofisyèl endepandans ayisyen an nan dat 1ye janvye 1804, ki fè Ayiti vin premye nasyon nan Amerik yo ki te pran endepandans apre yon revòlt esklav siksè.
Bassin Bleu se yon seri pisin natirèl ak kaskad dlo ki sitiye tou pre Jakmèl, nan sid Ayiti. Sit natirèl sa a mayifik antoure pa vejetasyon Fertile e li se yon kote pi renmen pou rayisab lanati. Se pa sèlman yon gwo sit touris men tou yon senbòl bote natirèl Ayiti.
Sitiye tou pre vil Port-à-Piment nan sid Ayiti, Marie-Jeanne Caves se pi gwo sistèm twou wòch anba tè nan Karayib la. Fòmasyon jewolojik kaptivan sa yo detire sou plizyè kilomèt epi yo se yon sit ki gen anpil enterè pou speleologi ak amater avanti. CAVES yo ofri tou yon insight inik nan istwa natirèl zile a.
Sitiye nan Pòtoprens, Katedral Notre-Dame de l’Assomption te yon fwa youn nan katedral yo pi gwo ak pi enpòtan nan Karayib la. Malerezman, li te domaje anpil nan tranblemanntè 2010 la, men li rete yon senbòl lafwa Katolik ak achitekti kolonyal franse an Ayiti. Rekonstriksyon gradyèl li a temwaye rezistans pèp ayisyen an.
Sitiye nan Montrouis, sou kòt nò Ayiti, Mize Ogier-Fombrun se yon ansyen plantasyon sik ki te transfòme an mize. Li ofri yon apèsi enpresyonan sou istwa esklavaj ak pwodiksyon sik ann Ayiti. Vizitè yo ka eksplore ruine plantasyon retabli yo, dekouvri zafè istorik, epi aprann sou kilti ayisyen an.
Nan Milot, toupre Cap-Haitien, gen de sit istorik enpòtan. Legliz Milot, ki te bati nan kòmansman 19yèm syèk la, se yon egzanp enpresyonan nan achitekti kolonyal ayisyen an ak yon kote aktif nan adorasyon pou kominote lokal la. Toupre se Palè Sans-Souci, ansyen rezidans wa Henri Christophe, ak ruin majestueux li yo ki temwen epòk Ayiti apre endepandans yo.
Nan Pòtoprens, Marché de Fer (Marché en Fer) se yon mache istorik ki date depi 19yèm syèk la. Bati nan metal enpòte soti nan Lafrans, mache a se yon kote trè aktif kote moun nan lokalite vann ak achte yon varyete de pwodwi lokal yo, ki gen ladan fwi, legim, epis santi bon ak atizana. Se yon kote esansyèl pou dekouvri lavi chak jou ak atizana ayisyen.
Ayiti se yon peyi ki gen anpil richès istorik ak kiltirèl. Soti nan fò enpoze li yo nan mache aktif li yo ak sit natirèl mayifik li yo, chak kwen nan peyi a rakonte yon pati nan istwa a nan pèp sa a fleksib ak kreyatif. Eksplore eritaj ak sit istorik sa yo se plonje nan kè nanm ayisyen an epi dekouvri trezò kache nan yon nasyon ki, malgre defi yo, rete kanpe ak fyète.
Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/
Ayiti ak Lafrik pataje yon lyen pwofon ak istorik, fòje pandan plizyè syèk. Lyen sa a ale pi lwen pase istwa kolonyal senp, li se nouri pa rasin kiltirèl, afinite etnik, ak yon eritaj komen ki soti nan lit pou libète. Pandan tout listwa, dyaspora Afriken an ak enpak esklavaj la, Ayiti vin tounen yon senbòl rezistans ak fyète nwa, patikilyèman pou anpil kominote Afriken ak Afro-desandan atravè lemond. Men, ki sa ki vrèman konekte Ayiti ak Lafrik? Ann plonje nan relasyon eksepsyonèl ak sans sa a.
Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.
Enpak chòk kolektif ak endividyèl sou devlopman pèsonèl jèn yo nan Pòtoprens Si ekriven, aktè, dansè, powèt, pami lòt moun, te kontan nou ak pèfòmans yo, etidyan sikoloji nan Fakilte Syans Imen (FASCH), Lourdya Blaise te pale ak piblik la sou chòk. Estriktire sou tèm "Jèn ak chòk, analiz enpak chòk kolektif ak endividyèl sou devlopman pèsonèl jèn k ap viv nan Pòtoprens ant 2010-2024", konferans sa a te bay yon echanj anrichisman. Pandan rankont sa a, Michaël Formilus te modere, Madam Blaise te montre kijan evènman ki te pase nan peyi a te lakòz ka chòk nan mitan Ayisyen. Dapre etidyan an, site Asosyasyon Sikolojik Ameriken an, nou pale de chòk kòm yon konsekans chòk. Lèt la eksplike pa lefèt ke nou santi nou menase, kit se moun nan kesyon an oswa moun yo renmen. Sepandan, li presize ke chòk kolektif rete depann de enpak evènman an genyen sou moun nan. Pou ilistre remak li yo, li mansyone tranblemanntè 12 janvye 2010 la, ki te konsidere kòm yon chòk kolektif, nan limit ke li toujou okipe lespri nou. Trajedi sa a fè nou sonje disparisyon moun nou renmen yo ak pèt menmen. Sa a se ka a nan yon chòk ki vin tounen yon chòk kolektif. Pou elèv la, li ta dwe mete aksan sou ke lè yon evènman rive, gen kèk moun ki twomatize ak lòt moun pa. Dapre misye, vyolans gang ame yo pa pèsevwa menm jan an, kenbe Madan Blaise. Gen moun ki kouri kite kay yo men ki pa twomatize. Vreman vre, gen kèk moun ki wè sitiyasyon twomatik kòm yon evènman tanporè, li di. Oratè a te pale tou sou chòk kolektif la ki, daprè li, enkyete lespri a, menm si nou pa fè eksperyans li ankò. Li manifeste tèt li sou plizyè fòm: mank de dòmi, sikoz laperèz, panse pèsistan, batman kè entans... Anjeneral, sentòm yo ki lye ak chòk mouri difisil. Lè sa a pèsiste, li vin estrès egi. Pou fè fas ak li, nou bezwen pale ak lòt moun. Si sitiyasyon an pèsiste, estrès egi transfòme nan yon faz estrès pòs-twomatik; nan ka sa a, ou ta dwe fè konfyans nan yon moun ou fè konfyans oswa ale wè yon espesyalis sante mantal, li konseye. Nan prezantasyon li a, Lourdya Bazile atire atansyon tou sou eta sikolojik timoun yo nan epòk sa yo. Dapre prezantatè a, timoun yo tou fè fas ak sitiyasyon kriz sa a, menm si yo pa pale ak paran yo sou sa. Otan ke granmoun, timoun tou planifye avni yo. Li te ensiste pou fè fas ak ane lekòl yo dezobeyi yo, yo vin reflechi ak enkyete. Yo fèmen. Timoun ki te byen klere anvan an ka vin vyolan epi li pa bon nan lekòl la. Paran yo rele pou yo koute epi konprann yo. Yon bon moman echanj, rich nan konsèy pratik. Piblik la te patisipe totalman. An vire, prezantatè a envite l pou l respire pi byen epi medite. “Nou ap viv nan yon peyi kote enkyetid yo melanje, nou dwe pran tan pou tèt nou, fè espò, byen manje, asire espas pou dòmi an pwòp epi pran tan pou tèt nou. Gen plis pase yon fason pou jwenn kalm,” sikològ la sonje. Gertrude Jean-Louis
Livre en Folie, evènman anyèl sa a ke moun ki renmen literati ann Ayiti tant ap tann, ap fèt jedi 15 out 2024 nan otèl Caribe Convention Center nan Juvénat. Vrèmanvre, Le Nouvelliste, an kolaborasyon ak patnè abityèl li yo, envite piblik Pòtoprens pou vin selebre, pou trantyèm fwa, gwo richès entelektyèl ekriven ak lòt moun ki panse ayisyen yo, nan gwo fwa liv liv chak ane sa a. Ane sa a, antre a fikse nan 1,000 goud, ki pral retounen ba ou sou fòm koupon, pou ou ka achte liv yon fwa andedan. Trant ane apre premye edisyon an, Livre en Folie vin tounen yon poto nan lavi literè ayisyen an e menm yon evènman enpòtan nan ane ayisyen an. Ane sa a, li pral dewoule nan yon kontèks patikilyèman difisil pou peyi a, ni nan plan ekonomik ak sekirite, men li pral toujou gen merit pou rasanble plizyè milye ayisyen alantou sijè a nan liv la.
Kote ideyal la pou vakans, lin de myèl, randone, vizit vizite ak plis ankò. Zile paradi sa a, ki sitiye nan sid Ayiti, toupre Île-à-Vache, ofri yon anviwònman pitorèsk ki fè li yon destinasyon chwa. Yon ti kout wòch soti nan Île à Vache, yon zile 128 km² benyen nan dlo kristal klè nan Lanmè Karayib la, Île des Amoureux se yon bèl bijou yo eksplore an Ayiti. Jis 5.50 mil naval soti nan vil la kotyè nan Okay, zile sa a fasil pou jwenn. Vwayajè yo ka rive nan vil Okay la nan machin oswa patisipe pou vòl charter ki rive nan ayewopò rejyonal la. Soti nan pò Les Cayes, yon kout bato vwayaj 20 minit pral mennen ou nan destinasyon mayifik sa a. Istwa kaptivan Île à Vache ajoute yon dimansyon siplemantè nan eksperyans ou. Yon fwa yon refij pou pirat ak boukane, zile sa a te surnome "Treasure Island". Jodi a, li kontinye charme vizitè yo ak anbyans natif natal li yo, plaj primitif ak dlo kristal klè. Kit ou ap chèche pou detant plaj, avanti anba dlo, yon escaped amoure, yon avanti ekzotik oswa dekouvèt kiltirèl, Lovers’ Island gen tout bagay. Plonje nan dlo klè yo eksplore resif koray kolore, vwayaje nan vejetasyon Fertile, oswa tranpe nan atmosfè a trè aktif nan mache lokal yo. Pou koup kap chèche romans, pa gen anyen tankou yon promenade solèy kouche sou plaj la, ki te swiv pa yon dine chandèl anba zetwal yo. Lovers’ Island se pi plis pase jis yon destinasyon vakans, li se yon vrè refij lapè kote avanti ak detant rankontre. Si ou se yon renmen detant oswa yon avanturyé nan kè, zile sa a pral sedui ou ak cham natif natal li yo ak peyizaj mayifik. Anbake nan yon escaped inoubliyab epi dekouvri tout sa Ayiti gen pou ofri nan paradi zile sa a.
Melchie Daëlle Dumornay se yon foutbolèz pwofesyonèl ayisyèn ki ap jwe nan premye divizyon chanpyona fanm franse a. Li fèt nan peyi Ayiti, nan yon vil mwayen ki rele Mirebalais, 17 out 2003. A sèlman 21 an, li vin tounen sèl pèsonalite ayisyèn – tout kategori ak tout sèks konfonn – ki jwenn nominasyon pami 30 kandida pou prestijye pri endividyèl Ballon d’Or ke magazin France Football bay chak ane. An reyalite, jèn fanm 21 an sa a jwenn plas li nan lis Ballon d’Or 2025 lan, kote li ansanm ak pi gwo non foutbòl mondyal la, apre yon sezon ekstraòdinè. Sou plan pèsonèl, li make 24 gòl epi li bay 10 pas ki fè gòl nan 31 match sèlman. Sou plan kolektif, li rive jwe demi-final Lig Chanpyon fanm Ewopeyen an (epi li menm te eli pi bon jwè sezon 2024-2025 la) epi li ranpòte chanpyona Lafrans ak ekip li a, Lyon.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
Super
14 Me 2025 | 09:42:40 AM