Nou tout abitye ak pawòl chante sa a: "Caonabo fut mis en prison à Isabella et quelques mois plus tard embarqué pour l’Espagne, il disparut en mer avec le bateau qui le portait...". Men èske w konnen istwa CAONABO, premye ki te defann zile a?
Ayiti, kòm yon nasyon Karayib ki rich nan istwa ak kilti, te jwe yon wòl enpòtan nan pwomosyon ak defans dwa moun depi endepandans li an 1804. Deklarasyon Inivèsèl Dwa Moun (DUHR), te adopte pa Asanble Jeneral Nasyonzini an 1948, enkòpore prensip fondamantal diyite imen, egalite ak libète pou tout moun, kèlkeswa orijin yo oswa sitiyasyon yo.
Yon fwa yon baz nan kay ayisyen, bouyon pwa se te yon vrè tradisyon gastronomik, yo te sèvi prèske chak samdi. Plat nourisan ak rekonfòtan sa a te pote fanmi yo ansanm alantou tab la, bay yon pete nan gou ak nitrisyon esansyèl. Sepandan, ak evolisyon nan abitid manje ak enfliyans nan ap grandi nan manje vit, li se prepare pi piti ak mwens pa nouvo jenerasyon an, nan risk pou yo tonbe nan oubli. Bouyon pwa ayisyen se yon soup epè ki prepare ak pwa wouj oswa nwa, mitone pou yon tan long jiskaske li jwenn yon teksti velours. Lè sa a, bouyon sa a se sezonman ak epis santi bon lokal tankou lay, tim, pèsi ak dan, Lè sa a, dekore ak legim tankou kawòt ak epina. Gen kèk varyasyon ajoute moso vyann, souvan vyann bèf oswa kochon, ak ti boulèt yo rele "dombrés" "bòy", ki bay li menm plis konsistans. Kidonk, poukisa pa reviv tradisyon sa a epi prepare yon bon bouyon pwa Samdi sa a, tankou granparan nou yo te fè?
Deviz nasyonal Ayiti, "Inite fè fòs", enskri sou drapo ayisyen an e li se yon pati entegral nan idantite peyi a. Men kisa fraz sa a vrèman vle di pou Ayiti e poukisa li enpòtan konsa? Atik sa a eksplore siyifikasyon istorik, kiltirèl ak senbolik deviz sa a, ki enkòpore lespri solidarite ak rezistans Ayisyen.
Pandan Je Olenpik 2024 yo te lanse Vandredi 26 Jiyè sa a, Paris te vibre nan ritm pèfòmans atistik ak parad ki soti nan plis pase 200 delegasyon atravè mond lan. Pami delegasyon sa yo, Ayiti te rekòmanse ak yon inifòm olenpik ki te atire atansyon entènasyonal e ki te klase twazyèm nan 10 inifòm ki pi elegant, dapre Forbes.
Pak Nasyonal Lagon des Huîtres, youn nan bijou divèsite biyolojik ayisyen an, se yon vrè sanctuaire natirèl. Pak sa a se lakay yo nan ven-yon lagon fòme yon ekosistèm nan richès enestimab. Pichon kaskad dlo a, ak douz kaskad majeste li yo, enkòpore bote nan bwa ak pouvwa natirèl nan sit la. Bayahondes (Prosopis juliflora) domine vejetasyon pak la, ki kreye yon forè sèk ki sèvi kòm refij pou divès bèt sovaj. Pami rezidan yo ki pi remakab yo se grasyeuz Greater Flamingo (Phoenicopterus roseus) ak Ricord Iguana (Cyclura ricordi), yon espès endemic nan zile Ispanyola. Mangrov wouj, gri ak blan nan sit Lagon des Huîtres jwe yon wòl esansyèl nan bay abita pwoteje pou yon foul moun espès.
Chèz Dwa Konstitisyonèl Monferrier Dorval la se yon inisyativ gwo entansite entelektyèl, ke Inivèsite Leta d Ayiti (UEH), pran atravè lidèchip rektora li a, an akò ak dirijan Fakilte Dwa ak Syans ekonomik (FDSE). Objektif prensipal inisyativ la se pou onore ak perpétuer memwa vanyan ak briyan Pwofesè Monferrier Dorval, ki te asasinen nan sikonstans twoub sa gen plis pase twazan. E nan objektif pou fè yon kontribisyon syantifik nan gwo deba ki ap travèse sosyete ayisyen an depi anviwon dizan sou bezwen chanje oswa ou pa, konstitisyon 29 mas 1987 la te amande 11 me 2011 la. eseye aplike li de preferans. Si li ta dwe chanje, si chanjman sa a ta dwe radikal, sinon kisa li ta dwe genyen an tèm de chanjman nan yon nouvo lwa paran pou yon pi bon òganizasyon enstitisyon an Ayiti. Se pwofesè Henri Marge ki prezide chèz la syantifikman. Dorléans, (aktyèl chèf AFPEC), epi li se vis-prezidan dwayen fakilte lwa ak syans ekonomik yo, Me Eugène Pierre Louis. Prezidan an pran fòm yon seri konferans ak deba (15 an total), ki dewoule nan lokal biwo pwoteksyon sitwayen OPC, sou non Mèkredi Prezidan Dorval Monferrier. Se nan sans sa a pou senkyèm edisyon Chair Wednesday (ki te dewoule mèkredi 9 oktòb 2024 la nan OPC, an prezans pwotèktè sitwayen an, Me Renan Hédouville), atansyon te plase sou edikasyon nan deba ki antoure. devlopman posib yon nouvo konstitisyon pou Ayiti. 5yèm rankont sa a te dewoule sou tèm: "Edikasyon, Ansèyman, Rechèch, Syans ak Teknoloji". Konferans la te modere pa twa gran nan kominote entelektyèl ayisyen an, ki gen ladan de pwofesè eminan nan UEH a, nan ka sa a, Pwofesè Odonel Pierre Louis, direktè akademik nan École Normale Supérieure (ENS); vis-rektè UEH a, Pwofesè Jacques Blaise. Entèvansyon yo te swiv pa direktè enstiti nasyonal fòmasyon pwofesyonèl (INFP) Mesye Dikel Delvariste.
Sitiye nan Lanmè Karayib la, yo souvan rele Ayiti "Pèl Zantiy yo". Tit sa a non sèlman reflete bote nan plaj li yo, men tou, istwa a, kilti ak richès natirèl nan nasyon zile sa a. Pandan plizyè syèk, Ayiti te akeri repitasyon prestijye sa a pou plizyè rezon, ki ale pi lwen pase peyizaj pitorèsk li yo. b~Bote Natirèl:~b Ayiti beni ak yon abondans bote natirèl. Plaj sab li yo, dlo kristal klè, mòn majestueux ak fon Fertile fè li yon destinasyon rèv pou vwayajè ki soti toupatou nan mond lan. Lanati jenere te dote Ayiti ak divèsite ekolojik enpresyonan, ki te ede fòme imaj li kòm pèl nan Zantiy yo. b~Richès Kiltirèl:~b Pi lwen pase peyizaj li yo, se richès kilti ayisyen an ki kontribye nan repitasyon li kòm yon pèl. Ayiti gen yon istwa kaptivan, melanje enfliyans moun endijèn Taino, kolon Ewopeyen yo ak esklav Afriken yo. Fizyon kiltirèl sa a te bay yon tradisyon inik atistik ak mizik, ki enkòpore nan ekspresyon tankou vodou, penti nayif ak mizik konpa. b~Eritaj istorik:~b Ayiti te jwe yon wòl santral nan istwa lit pou libète ak egalite. An 1804, li te vin premye repiblik endepandan nan Amerik Latin ak Karayib la, apre yon revolisyon ki te dirije pa esklav libere. Zak vanyan gason endepandans sa a te etabli Ayiti kòm yon senbòl rezistans ak detèminasyon, ajoute yon dimansyon istorik nan estati li kòm pèl nan Zantiy yo. b~Resous Natirèl~b Ayiti abondan nan resous natirèl ki gen anpil valè, ki te kontribye nan tinon li kòm pèl la. Mòn ki gen anpil mineral, tè fètil ak rezèv dlo abondan fè Ayiti tounen yon tè opòtinite. Ayiti, pèl Zantiy yo, se pi plis pase yon destinasyon touris. Li se yon peyi ki gen bote natirèl, richès kiltirèl, eritaj istorik ak resous natirèl yo kontribye nan yon idantite inik. Li rete yon bijou nan kouwòn Karayib la, ki raple mond lan fòs ak rezistans pèp ayisyen an.
Nan dat 29 Out 2025, Pierre Marc BAPTISTE, yon jèn lidè angaje ki soti Belecourt, Cité Soleil, pral selebre uit an travay sosyal, edikatif ak lidèchip nan kominote li a. Nan okazyon sa a, li lanse yon apèl pou donasyon (lajan, liv, materyèl edikatif) pou sipòte yon pwojè anbisye: kreyasyon Bibliyotèk Lise Duvivier la.
Le soup joumou haïtien est bien plus qu’un simple plat traditionnel. Il incarne une histoire de résistance, de liberté et de culture, et représente un élément clé de l’identité haïtienne. Au-delà de sa signification symbolique, il offre aussi aux voyageurs un moyen unique de découvrir les richesses de la gastronomie haïtienne. Dans cet article, nous explorerons l’importance historique du soup joumou, ses caractéristiques culinaires, ainsi que son rôle en tant que moteur du tourisme gastronomique en Haïti.
Nan yon atmosfè nan bagay moun fou, nan oditoryòm Saint Jean Marie Vianney de Galette-Chambon a, kote ri yo te pete, mizik la retounen, ak talan yo te dismented, te kòmanse dezyèm edisyon an nan konpetisyon an lekti, alantou tèm nan "Ann Li Pou. n Chanje Peyi n ». Inisyativ sa a, ki te òganize pa klib literè ak filozofik nan Galette Chambon (Clpgach) nan Vandredi 06 Oktòb 2024, te make pa yon pasyon debòde nan piblik la. Espektatè yo te vini pou plizyè rezon: pou sipòte aplikan yo epi viv prezantasyon yo. Travay yo, kòm "konsa te pale de tonton an", "vokasyon an nan elit la" nan Jean Price Mas, "Dis Gason Nwa yo" nan Etzer Vilary ak "kouraj nan ap viv an Ayiti nan 21yèm syèk la" nan Hérold Toussaint, Prezante agiman inovatè ki lye ak kontèks sosyete a. Yo mare ak tradisyon, kilti ayisyen, sosyoloji ak antwopoloji. Liv sa yo bay aplikan yo pou yon peryòd de 15 jou. Retounen, yo vini ak rezime yo, epi, apre chak prezantasyon, nan vire, revele nouvo pèspektiv sou boule kesyon ak tèm delika soti nan travay, pandan y ap pran an kont konsèp yo te aprann nan pale piblik. Nan tèren sa a kote verve a ak konfli a vèb kòm byen ke lojik, kondanasyon, presizyon ak klè, li se yon kesyon de "di tout nan yon kèk mo". Jijman yo baze sou twa kritè: metodoloji a konsènan sibstans lan ak fòm travay la; Elokans la ki konsène diskou vèbal ak ki pa vèbal (jesyon mikwo, bon pwononsyasyon, elatriye); E finalman, yon kritè esansyèl: Konprann. Sa a se evalye si aplikan an te kontwole travay la. Kesyon yo ka mande san yo pa inyore kontèks la nan ki li viv. Anplis de sa, asistan gen opòtinite pou yo vote pou aplikan an ki séduire yo pi plis la. Vòt sa a koute chè nan yon nivo ki pi wo. Remake byen ke ka vòt sa a dwe fè pa sèlman figi -a -face, men tou sou entènèt sou paj Facebook nou an clpgach. Anplis de sa, piblik la te toujou chanje byen nan vwayaj sa a nan linivè a nan otè rejyonal yo. Lèt la mare ankadreman an epi fè vital repètwa a anpil nan konpetisyon an vital, te fè leve nan travay impactful tankou "pri a nan iresponsabilite" nan Montuma Murat, "retounen nan responsablite sitwayen" ekri pa Jean Jacquesson Thelucier ak "kouraj yo viv An Ayiti nan 21yèm syèk la "Pwofesè Hérold Toussaint, nan non yon kèk. Malgre ke yo te mouri, kèk ekriven toujou ap viv nan kè a nan sitiyasyon nou yo nan pòsyon tè yo. Pami yo, li nesesè site: "vokasyon an nan elit la" nan Doktè Jean Price Mas, "Dis Gason Nwa yo" nan Etzer Villaire ak "Gouvènè a nan lawouze" pa Jacques Roumain, osi byen ke anpil lòt moun. Pou evènman sa a literè yo dwe deplase ak satisfè atant pou dezyèm edisyon sa a, anpil sakrifis yo nesesè sou pati nan anplwaye a kòm byen ke piblik la ki pa janm kite nou pou kont li. Nan sans sa a, nou ta renmen remèsye yo epi rele tout moun ki vle sipòte evènman sa a. Vreman vre, si konpetisyon sa a se yon solisyon yo te jwenn avanse ansanm nan direksyon pou yon objektif komen, siksè li depann sou angajman tout moun. Apeprè de zan de sa, klima a sekirite nan zòn nan pa te fezab nan fini an nan konpetisyon an. Malgre ke li pa ankò ideyal jodi a, li se tan yo triyonf sou obscurantism ak goumen diktati a nan anbyen inyorans.
Nan yon mond dijital ki domine an gwo pati pa Facebook, Instagram, ak TikTok, Ayiti ap temwen nesans yon inovasyon ki byen kapab chanje tout bagay: Toupatou, yon rezo sosyal 100% Ayisyen. Konsepsyon yon jèn talan lokal fè pwojè sa a reprezante tou de enjenyite devlopè Ayisyen yo ak dezi pou kreye yon platfòm adapte ak bezwen lokal yo.
Sansasyon mizik ayisyen Rutshelle Guillaume resevwa yon prestijye Pri Nuits d’Afrique pou frankofoni. Distenksyon sa a te prezante ba li Lendi sa a, jou apre pèfòmans elèktrisan li a ki te fèmen festival la, ki te atire plizyè santèn espektatè enpasyan pou wè pèfòmans sa a ki te surnon "Rèn nan Konpa".
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
