Nouvèl / Lòt / Gade Atik ki fenk pibliye yo

Ayiti / Fort Saint-Joseph: Vès Istorik Rezistans

Sitiye nan Okap, Fort Saint-Joseph kanpe tankou yon gadyen an silans nan istwa Ayiti. Konstwi an de etap, an 1748 ak 1774, travay defansiv sa a te yon fwa yon eleman enpòtan nan sistèm pwoteksyon vil la kont atak kolonyal franse yo. Ansanm ak lòt fò tankou Picolet ak Magny, misyon li se te kontwole pasaj maritim yo ak defann souverènte ayisyen an. Sepandan, istwa li pa limite a fonksyon defansiv li. An 1802, Lè sa a, anba kontwòl jeneral Henry Christophe, fò a te vin sèn nan yon zak ewoyik nan rezistans. Te fè fas ak lame ekspedisyonè franse a, Christophe te bay lòd pou detwi magazin an poud ak pòtay antre nan fò a, konsa rann li tanporèman inutilisables. Jès vanyan sa a, byenke taktik, te kite sikatris ki pa efase sou estrikti fò a, ki temwaye eklatman feròs ant fòs kolonyal franse yo ak konbatan rezistans ayisyen yo. Mak istorik sa yo, ki toujou vizib jodi a, ofri yon fenèt sou tan pase peyi a. Yo pèmèt vizitè yo ak istoryen yo entèprete gwo batay ki te fòje idantite ayisyen an. Fort Saint-Joseph, kòm temwen rezistans ak lit pou libète a, enkòpore lespri endoptab pèp ayisyen an. Lè Gouvènman ayisyen an te rekonèt enpòtans istorik li a, li te klase ofisyèlman Fò Saint-Joseph kòm eritaj nasyonal an 1995. Rekonesans sa a te prepare wout pou efò restorasyon ki te vize pou prezève rès presye eritaj militè ayisyen an. Gras a kolaborasyon ant sektè piblik la ak finansman prive lokal yo, fò a dènyèman te retabli ak amelyore. Kidonk, Fort Saint-Joseph rete pi plis pase yon senp estrikti wòch. Se yon senbòl vivan nan rezistans ak detèminasyon pèp ayisyen an, ki raple tout vizitè yo ke istwa Ayiti anrasinen byen fon nan lit pou libète ak diyite imen. Pou dekouvri bijou listwa ayisyen an gras ak reyalite vityèl, ou ka vizite lyen sa a: https://haitiwonderland.com/haiti-virtual-reality-ht/monuments-histoire/haiti--fort-saint-joseph--visite- virtual/ 11

Resèt Lalo Ayisyen: Yon plat tradisyonèl, bon gou, ki fèt ak fèy Lalo, kochon, ak krab

Lalo Ayisyen an se yon plat ikonik nan cuisine tradisyonèl sid Ayisyen an, patikilyèman popilè nan rejyon Les Cayes la. Plat sa a rich an gou epi byen anrasinen nan kilti kilinè lokal la, yo prepare l avèk fèy lalo (ti pyebwa), vyann kochon ak krab, yo mijote l tou dousman ak yon melanj epis kreòl. Teksti yon ti jan gluan li, eritye nan fèy lalo yo, ka sipriz ou, men li kontribye nan otantisite ak dousè plat la. Nan atik sa a, dekouvri resèt konplè pou lalo Ayisyen an, avèk konsèy pratik pou reyisi prepare plat sa a tankou yon vrè chèf Ayisyen. Kit ou kirye pou goute yon plat tradisyonèl oswa ou vle rekonekte ak rasin ou, resèt sa a ofri ou yon vrè vwayaj gou nan kè Ayiti.

Ayiti: Premye wikenn Rara nan Petit-Goave

Kilti ayisyèn nan se yon vre trezò, tise nan kreyativite atis li yo, eritaj rich li yo ak divèsite ekspresyon kiltirèl li yo. Pami bèl bagay kiltirèl sa yo, rara a kanpe kòm yon vrè anblèm nasyonal, ki ini ayisyen atravè ritm kaptivan li yo ak tradisyon ki gen plizyè syèk. Pandan premye wikenn Rara a, sans sa a nan kilti ayisyen an te klere byen bèl, revele koezyon sosyal palpab. Malgre absans lapolis, trankilite te domine nan Petit-Goâve, ki te temwaye kapasite sitwayen yo pou yo reyini nan lapè ak konvivialité. Sepandan, atansyon medya yo te konsantre sitou sou premye plenn lan, kite yon sèten dezekilib nan kouvèti a nan fèstivite yo. Ratyèfè, twa fwa chanpyon, yon lòt fwa ankò kaptive lespri ak talan li ak metriz atistik, ofri yon spektak san parèy. Men, rival li a, Lambi gran dlo, pa t dwe depase, li te montre yon detèminasyon pou l fè konpetisyon pou premye plas. Evènman an te make tou pa ensidan malere, ki fè nou sonje ke malgre bote nan tradisyon, tansyon ka leve. Eklatman ant fanatik diferan gwoup te sal atmosfè a fèstivite, mete aksan sou bezwen an pou jesyon atansyon nan selebrasyon pou evite eksè sa yo. Nan kè konpetisyon mizik sa a, kote chak gwoup aspire rekonesans ak viktwa, yon foto konplèks rivalite ak alyans parèt. Chenn tamarin, byenke parèt nan dòmi nan premye moman yo, montre siy reveye, pare yo souke lòd la etabli. Dimanch aswè, Lambi gran dlo te onore memwa youn nan sipòtè fidèl li yo, alòske Grap Kenèp te sèn vyolans ant fanatik yo, raple frajilite koezyon sosyal la lè pasyon kouri sovaj. Nan toubouyon sa a nan emosyon ak konpetisyon, li enpòtan pou kenbe nan tèt ou ke se jounalis la ki dwe gade nan evènman yo, epi yo pa nan lòt fason alantou. Men ki jan nou fè premye klasman pou premye wikenn sa a: 1. Ratyèfè 2. Lambi grand dlo 3. Chenn tamaren Pi lwen pase rezilta yo, se prezèvasyon inite ak respè mityèl ki dwe rete nan kè selebrasyon sa yo, ki fè rara a non sèlman yon festival mizik, men sitou yon senbòl richès ak rezistans pèp ayisyen an.

Ayiti: Èske achte vòt yo dwe eli yon fòm koripsyon oswa estrateji politik?

Sistèm politik demokratik la egzije pou patisipasyon aktif sitwayen yo nan jesyon vil la. Tout moun lib eksprime opinyon yo pou jesyon Harmony nan sosyete a. Anjeneral chwa ki genyen yo te fè soti nan òganizasyon an nan eleksyon gratis ak onèt. Sepandan, pafwa kandida yo sèvi ak vle di detounen reyalize bout yo. Èske nou ka konsidere zak sa a kòm yon fòm koripsyon oswa yon estrateji politik? Nan yon sosyete demokratik, òganizasyon eleksyon yo nan entèval regilye se yon enperatif. Manadjè yo jeneralman eli pa majorite nan votè yo, ki asire yo yon lejitimite sèten nan kad jesyon gouvènman an. Jodi a, pi plis ak plis, atravè mond lan, eleksyon yo yo kontwole pa pouvwa ekonomik. Sektè sa a bay yon anpil nan ajan kandida ki souvan achte sèvis yo medya yo nan lòd yo gen sèten vizibilite nan kominikasyon mas vle di (radyo, VAT, entènèt, elatriye) ak fè san yo pa kontrent anpil vwayaj trè chè, ki mande pou kapital menmen. By wout la, posibilite ke yon kandida ki gen mwayen finansye ki ba pou yo te eli se de pli zan pli redwi nan sosyete oksidantal yo. Malgre tout bagay, li ilegal pou achte vòt votè yo. Li se yon zak koripsyon ki ta dwe mennen nan sanksyon kriminèl. Pa gen sosyete ki ka tolere pratik sa a ki ta ka anpeche koripsyon nan sistèm demokratik la, epi, kidonk, nan sistèm elektora a. Sosyete sivil ak òganizasyon dwa moun yo dwe vijilan yo nan lòd pou fè pou evite sa yo galri danjere nan sistèm demokratik la. An reyalite, tantasyon an pou kòronp votè yo nan lòd yo jwenn aksè nan pozisyon elektif dwe denonse kòm yon zak koripsyon. Nan fè sa, ap mennen nan opozan politik ant devwa, ak lwa, paske sitwayen yo rele sou lib chwazi lidè yo nan lavil la. Alafen, òganizasyon eleksyon yo dwe fwi konsansis ant divès gwoup sistèm sosyal la. Manadjè yo dwe chwazi dapre kapasite yo nan bay repons adekwa nan pwoblèm ki gen nan konpayi an. Yo ka toujou benefisye de mwayen finansye pwisan nan men lòt patnè. Men, bay votè yo dirèkteman lajan se yon zak detektif kondanabl ki diminye otonomi a nan aksyon ak panse a votè yo. Nan sans sa a, vòt lèt la dwe reflete dezi a yo chwazi oswa bati yon jis, jis ak konpayi favorab.

Ayiti: Dekouvri labouyl diri, yon eleman prensipal nan repa aswè a

An Ayiti, diri se yon eleman prensipal nan kuizin lan. Li se jwi nan tout fòm li yo, soti nan diri kolan nan diri ak djon djon. Men, nan aswè a, pa gen anyen tankou labouyl diri pou yon soupe limyè ak kalme. Prepare ak diri byen kwit, lèt, sik ak epis santi bon tankou kannèl ak noutmèg, sa a labouyl krèm se yon trete reyèl. Gen kèk moun ki ajoute bè oswa zès sitwon pou plis gou.

Stéphanie Sophie Louis: Yon Senbòl Angajman Jèn Pou Devlopman Reyèl Ayiti

Stéphanie Sophie Louis se non jèn fi sa a ki angaje kò li tout antye nan yon batay pou devlopman peyi li. Li se yon politològ, aktivis, antreprenè, e li se yon konferansye. Li fèt 18 septanm 2001 nan Lopital Inivèsite Leta Ayiti nan kapital peyi a. Li se youn nan twa pitit fi paran li. Stéphanie te grandi nan santr Ayiti, plis presizeman nan komin Lascahobas. Mo kle nan lavi jèn fanm sa a se "angajman"; an efè, depi adolesans li, li te rantre nan mouvman scout. Evènman sa a te sèvi kòm yon pwen depa pou li itil kominote li. An 2017, li te menm deziyen Scout ane a pou depatman Santral. Gras a prezans li nan scout yo, li te gen chans pou vwayaje atravè peyi a depi lè li te jèn, espesyalman nan òganize kan ete pou yon asosyasyon ki okipe timoun yo nan plizyè pati nan peyi a: sòti Gonaïves rive Les Cayes, pandan li pase pa Marchand Dessalines, Arcahaie, ak Saint-Marc. Jèn fi li te ye nan tan sa a, ak pèmisyon paran li, te kapab travèse tout peyi li fèt la, sa ki te mennen tou natirèlman nan yon lanmou reyèl pou peyi li, yon fason pou konfime lide ki di ke sa ki wè peyi sa a de pwòch toujou tonbe nan renmen ak li.