Depi lendepandans li an 1804, Ayiti fè eksperyans yon seri prezidan ki chak make istwa peyi a nan diferan fason. Atik sa a prezante yon lis prezidan Ayiti yo, mete aksan sou background yo ak enpak yo sou nasyon an. Retwospektiv sa a ofri yon apèsi sou defi politik, ekonomik ak sosyal ke Ayiti te fè fas pandan plizyè deseni yo.
Li atik la an :
Jean-Jacques Dessalines, youn nan lidè revolisyon ayisyen an, te pwoklame endepandans Ayiti nan dat 1ye janvye 1804. Li te kouwone tèt li anperè sou non Jacques I e li te eseye konsolide otorite santral la. Rèy li a te karakterize pa politik solid ki vize pou elimine rès enfliyans kolonyal franse yo, men li te asasinen an 1806 pandan yon revòlt ki te dirije pa ansyen alye li yo.
Apre lanmò Desalin, peyi a te divize. Henri Christophe, yon ansyen jeneral revolisyonè, te gouvènen nò peyi a kòm prezidan e apre sa wa sou non Henri I an 1811. Li te etabli yon rejim otoritè ak pwojè konstriksyon anbisye, tankou Citadelle Laferrière ak Palais Sans-Souci. . Rèy li a te make pa efò yo modènize administrasyon an ak ranfòse lame a. Li te komèt swisid nan 1820 nan fè fas a yon revòlt.
Pétion, yon lòt ewo endepandans, vin prezidan repiblik nan sid la. Li se konnen pou sipò li pou liberasyon esklav yo ak pou Simon Bolívar nan batay li pou endepandans nan Amerik di Sid. Pétion te etabli yon repiblik ki pi liberal konpare ak nò monachi a e li te aplike refòm tè ki te favorize ansyen esklav yo.
Jean-Pierre Boyer reyisi Pétion e li rive inifye peyi a apre lanmò Christophe. Rèy li a te make pa estabilite relatif ak refòm ki vize a modènize ekonomi an, ki gen ladan ankouraje imigrasyon an nan nwa gratis soti nan Etazini. Sepandan, tansyon sosyal yo ak pwoblèm ekonomik yo te twoub manda li a, ki te mennen nan depozisyon li an 1843.
Rivière Hérard te monte nan prezidans la apre yo te ranvèse Boyer, men manda li a te make pa enstabilite epi li te byen vit dechouke an 1844.
Guerrier, yon ansyen senatè, te eli prezidan apre Hérard. Ti tan li te fè fas ak defi ekonomik ak politik, e li te mouri nan biwo a an 1845.
Riché te vin prezidan an 1845, men li te mouri apre sèlman yon ane nan biwo, li te echwe pou estabilize peyi a.
Pierrot, yon lòt sòlda, te pran prezidans la an 1846 men li te ranvèse byen vit pa yon rebelyon ki te dirije pa faksyon politik opoze.
Soulouque, ki te eli prezidan, te kouwone tèt li Anperè Faustin I an 1849. Rèy li a te make pa gwo represyon ak tantativ pou santralize pouvwa. Li te finalman ranvèse pa yon revòlt nan 1859.
Geffrard mennen koudeta kont Soulouque epi li vin prezidan. Li te prezante refòm enpòtan men li te fè fas a opozisyon k ap grandi, ki mennen nan demisyon li an 1867.
Salnave pran pouvwa apre Geffrard, men gouvènman l lan make pa konfli vyolan. Li te ranvèse epi egzekite an 1869.
Saget vin prezidan apre Salnave. Li te jere kenbe estabilite relatif epi fè eleksyon lapè, ki make yon tranzisyon pouvwa ra ak lapè nan 1874.
Domingue, ki te eli apre Saget, te fè fas ak kriz ekonomik ak politik, epi li te demisyone apre sèlman dezan.
Boisrond-Canal te pran pouvwa apre Domingue men li te oblije demisyone an 1879 apre ajitasyon politik.
Salomon te eseye estabilize ak modènize peyi a, men manda li a te make pa revòlt epi li te ranvèse an 1888.
Lejitim te reyisi Salomon men rèy li a te kout, ki te make pa konfli entèn ki te mennen nan ranvwaye l an 1889.
Hyppolite te kenbe yon sèten estabilite ak kontinye efò modènizasyon jouk li mouri an 1896.
Simon Sam eli apre Hyppolite. Manda li a te relativman trankil, men li te demisyone an 1902 an fas a presyon politik.
Alexis te eseye fè refòm men li te fè fas ak revòlt epi yo te ranvèse an 1908.
Simon, apre Alexis, aplike refòm ekonomik men yo te depoze pa yon koudeta an 1911.
Leconte, prezidan eli, mouri nan yon eksplozyon nan palè nasyonal la apre sèlman yon ane sou pouvwa a.
Auguste reyisi Leconte men li mouri apre yon ane nan biwo, kite peyi a proie nan enstabilite.
Orès, prezidan eli, ranvèse apre yon manda kout make pa ajitasyon politik.
Theodore reyisi Zamor men echwe pou estabilize peyi a epi yo depoze apre kèk mwa.
Guillaume Sam, dènye prezidan anvan okipasyon Ameriken an, yo lense apre yon revòlt kont rejim li an.
Dartiguenave te eli anba okipasyon Ameriken e manda li te make pa koperasyon ak Etazini.
Borno kontinye anba okipasyon Ameriken, konsantre sou enfrastrikti ak devlopman enstitisyonèl.
Roy yo nonmen prezidan pwovizwa pou fè eleksyon, li sèvi sèlman pou kèk mwa.
Vincent, ki te eli apre Roy, te gouvène pandan yon peryòd tranzisyon apre okipasyon Ameriken an e li te rive jwenn retrè twoup Ameriken an 1934.
Lescot te monte prezidans pandan Dezyèm Gè Mondyal la, men li te ranvèse nan yon koudeta an 1946.
Estimé te eli apre Lescot e li te eseye modènize peyi a ak amelyore kondisyon sosyal yo, men li te ranvèse pa militè an 1950.
Magloire, yon sòlda, te gouvène ak fèm ak pwosperite ekonomik relatif anvan demisyone akòz ajitasyon sosyal.
Pierre-Louis tranzisyon kòm prezidan pwovizwa, ki make yon kout peryòd estabilite.
Sylvain se eli prezidan men manda li a se yon ti tan, yo te byen vit ranplase pa yon konsèy militè.
Fignolé, yon popilis karismatik, te yon ti tan prezidan anvan yo te depoze nan yon koudeta.
François Duvalier, ke yo rele "Papa Doc", tabli yon diktati rijid ki te make pa represyon, kil pèsonalite ak itilizasyon milis Tontons Macoutes pou kenbe pouvwa li.
Jean-Claude Duvalier, ki te rele "Baby Doc", te pran plas papa l e li te kontinye rejim otoritè a jiskaske li kouri ann egzil an 1986 apre soulèvman popilè.
Aristide, yon prèt ak figi popilis, te eli an 1990 men ranvèse an 1991. Li te retounen sou pouvwa a an 1994-1996 e ankò nan 2001-2004, men dènye manda li a te fini nan ekzil fòse.
René Préval, ansyen premye minis sou Aristide, te eli prezidan de fwa. Premye manda li a (1996-2001) te make pa efò nan refòm ekonomik ak estabilizasyon politik. Re-eli an 2006, li dwe fè fas ak konsekans devastatè tranblemanntè 2010 la.
Michel Martelly, yon ansyen chantè popilè, te vin prezidan an 2011. Manda li te karakterize pa tantativ rekonstriksyon apre tranblemanntè 2010 la ak konfli politik. Li te kite pouvwa a an 2016 apre eleksyon konteste.
Jovenel Moïse, yon biznisman, te eli prezidan an 2017. Manda li a te make pa akizasyon koripsyon, manifestasyon popilè ak yon kriz politik ki pèsistan. Li te asasinen an Jiyè 2021, sa ki te plonje peyi a nan yon ogmantasyon enstabilite.
Nan dat 30 avril 2024, nan mitan yon kriz sekirite ak politik, Edgard Leblanc Fils te chwazi pa Konsèy Tranzisyon an pou dirije Konsèy Tranzisyon Prezidansyèl an Ayiti. Chwa sa a fè pati efò pou jwenn yon konsansis nasyonal pou wete peyi a nan enpas aktyèl la.
Istwa prezidan Ayiti yo se youn nan defi konstan, lit pou estabilite ak tantativ repete refòm. Chak lidè kite yon mak inik sou peyi a, ede fòme desten li. Konprann istwa sa a esansyèl pou konprann dinamik politik aktyèl yo ak defi ke Ayiti kontinye ap fè fas.
Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/
Nan yon mond dijital ki domine an gwo pati pa Facebook, Instagram, ak TikTok, Ayiti ap temwen nesans yon inovasyon ki byen kapab chanje tout bagay: Toupatou, yon rezo sosyal 100% Ayisyen. Konsepsyon yon jèn talan lokal fè pwojè sa a reprezante tou de enjenyite devlopè Ayisyen yo ak dezi pou kreye yon platfòm adapte ak bezwen lokal yo.
Nan vas monn devlopman IT ann Ayiti, gen moun ki rekòmanse pou talan, devouman ak vizyon yo. Pami yo, Appolon Guy Alain parèt kòm youn nan pi bon devlopè nan peyi a, rekonèt pou entèlijans li ak kreyativite. Avèk yon background solid nan domèn devlopman lojisyèl, Apolon te jere yo monte nan tèt la nan domèn li yo. Repitasyon li pwolonje byen pi lwen pase fwontyè ayisyen yo, atire atansyon ak respè nan anpil konpayi aletranje. Li se pa sèlman ekspètiz teknik li ki mete l ’apa, men tou, kapasite li nan konbine atizay ak teknoloji nan yon fason inik. Dekouvri kèk nan reyalizasyon Guy Alain Appolon, klike sou lyen sa a: https://haitiwonderland.com/haiti/personnalite/le-webmaster-haitien--guy-alain-appolon-une-reference-incontestee/79 Ki sa ki fè Apolon inik se adaptabilite li yo. Kòm yon devlopè konplè, li ekselan nan tout faz nan yon pwojè, soti nan konsepsyon ak aplikasyon pou devlopman koòdone itilizatè. Kapasite li pou rantre talan li kòm pent, mizisyen pwofesyonèl ak designer grafik òdinatè pèmèt li kreye entèfas atire ki kaptive itilizatè yo nan premye gade. Sit entènèt Haïti Wonderland (www.haitiwonderland.com) se yon bèl egzanp, ki atire vizitè yo ak konsepsyon atiran ak entwisyon li yo. Li tou : https://haitiwonderland.com/haiti/personnalite/expert-en-seo-et-uiux-design--decouvrez-le-developpeur-haitien-appolon-guy-alain/65
Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.
Ayiti, pèl Zantiy yo, se yon peyi ki rich nan istwa ak tradisyon. Kilti vibran ak divès li yo reflete atravè jou ferye nasyonal li yo, fèstivite kiltirèl, manje tradisyonèl yo, kwayans relijye, istwa popilè, ak jwèt tradisyonèl yo. An nou plonje nan twal sosyal peyi DAyiti pou nou dekouvri bote tradisyon li yo. b~Fè Nasyonal:~b Fèt nasyonal ann Ayiti se moman fyète ak inite nasyonal paske 1ye janvye, Jou Endepandans lan, komemore viktwa esklav ayisyen yo sou fòs kolonyal franse yo an 1804, sa ki fè Ayiti vin premye peyi endepandan an Ayiti.Amerik Latin ak Karayib la oswa komemorasyon an. Batay Vertières 18 novanm. Batay Vertières se te youn nan dènye gwo batay revolisyon an. Li te fèt nan Vertières, toupre vil Okap. b~Fete Kiltirèl:~b Ayiti se popilè tou pou fèstivite kiltirèl li yo, sitou Kanaval, ki se yon eksplozyon koulè, dans, ak mizik. Evènman atistik ak atizanal, tankou festival Rara, se yon opòtinite pou atis yo montre talan yo. Rara a, yon parad mizik, konbine folklò ak espirityalite, kreye yon eksperyans inik. b~Manje Tradisyonèl:~b Kuizin ayisyen an se yon plezi pou papiyon gou yo. Asyèt tankou griot (kochon fri), diri djon djon (diri ak dyondyon nwa), ak lejand joumou (soup joumou) se yon pati entegral nan tradisyon gastronomik ayisyen an. Gou fonse, epis santi bon ak metòd pou kwit manje eritye nan tradisyon Afriken ak franse fè cuisine ayisyen an inoubliyab. b~Vodou:~b Vodou, souvan mal konprann, se yon relijyon synchretic ki enkòpore eleman nan Katolik, animism Afriken, ak kwayans endijèn. Li jwe yon wòl enpòtan nan lavi chak jou Ayisyen, li enfliyanse mizik, dans, ak rit relijye yo. Vodou se yon ekspresyon pwofon espirityalite ayisyen an. The Tales (Krik Krak, Tim Tim, Bwa Sèch): Istwa popilè ayisyen, ki pase de jenerasyon an jenerasyon, rich nan moralite ak sajès. b~Konbit :~b Konsèp Konbit reprezante solidarite kominote a. Ayisyen mete tèt yo ansanm pou fè travay kominotè, kit se nan domèn agrikòl, kit pou pwojè konstriksyon. Se yon egzanp vivan lespri kolektif ki anvayi sosyete ayisyen an. Gwo pwojè ki pi resan pou jounen jodi a konsène konstriksyon kanal soti nan Rivyè Masak rive nan Wanamint, ki te fèt ant septanm ak desanm 2023. Plizyè milye abitan nan nò peyi a te mobilize tout fòs yo pou bati yon kanal ki te pèmèt yo ranmase dlo. fèt pou irigasyon nan plantasyon yo, nan objektif pou jwenn pi bon rekòt. Malgre mwayen modès yo, yo te motive pa eslogan "KPK" (Kanal la pap kanpe), yon repons dirèk bay Prezidan Dominiken an Luis Abinader ki te avèti yo e ki te fè tout sa ki nan pouvwa li pou sispann konstriksyon kanal la. Chanèl sa a reprezante gwo solidarite ayisyen yo e li reyafime fyète nasyonal la. Malgre defi ekonomik yo, pèp nò Ayiti te demontre yon detèminasyon eksepsyonèl pou travay ansanm pou yon objektif komen. Eslogan “Kanal la pap kanpe” enkòpore detèminasyon yo an fas a presyon ekstèn yo e li montre volonte yo san konsyans pou kontinye konstriksyon kanal la. b~Jwèt Tradisyonèl:~b Jwèt tradisyonèl yo se yon pati esansyèl nan lavi chak jou an Ayiti. Jwèt tankou lido, sote kòd, Yoyo, Ralba, Marèl, TiTaTo, Kay, lago kache, Monte kap, teke mab, woule sèk, twa fwa se manbo, ak domino mete moun ansanm, ankouraje kamaradri ak plezi. Tradisyon ayisyen yo se yon melanj Harmony espirityalite, kominote, ak divèsite kiltirèl. Chak aspè, soti nan fèt nasyonal yo rive nan jwèt tradisyonèl yo, ede mare tapi kiltirèl rich ki fè Ayiti fyè. Tradisyon sa yo se kè nasyon an k ap bat, yon eritaj presye ki kontinye ap pase de jenerasyon an jenerasyon.
1ye janvye 1804, yon evènman enpòtan nan listwa mondyal te fèt: pwoklamasyon endepandans Ayiti. Jou sa a, Ayiti te vin premye peyi nwa endepandan nan mond modèn lan, sa ki te make fen plis pase yon deseni nan batay anmè kont opresyon kolonyal franse ak esklavaj.
Nich sou kòt nòdès Ayiti, ant mòn vèt yo ak dlo azure nan Oseyan Atlantik la, se yon ti vil ki gen cham nye: Fort Liberté. Gèm istorik ak kiltirèl sa a plen istwa kaptivan, peyizaj pitorèsk ak richès kiltirèl ki kaptive vizitè atravè mond lan. Yon Eritaj Istorik Fò Libète dwe non li a ansyen fò ki bay sou vil la, yon vestij nan epòk kolonyal franse a. Bati nan 18tyèm syèk la pou pwoteje rejyon an kont envazyon etranje, fò sa a ofri sansasyonèl opinyon panoramique nan zòn ki antoure a, temwaye enpòtans estratejik li nan moman an. Jodi a, li sèvi kòm yon gwo atraksyon touris, ki ofri vizitè yo yon apèsi enpresyonan sou istwa ajite Ayiti. Kilti ak Tradisyon Richès kiltirèl Fort Liberté reflete nan tradisyon vibran li yo, mizik kaptivan ak atizana lokal yo. Rezidan vil la yo renome pou Ospitalite cho yo ak fyète nan eritaj yo. Vizitè yo ka plonje tèt yo nan kilti lokal la lè yo fè eksperyans natif natal cuisine kreyòl, gade pèfòmans dans tradisyonèl yo, oswa eksplore mache trè aktif kote yo ka jwenn yon varyete atizana fè a lamen, tankou skultur bwa ak penti vivan. Bote natirèl Anviwònman Fort Liberté yo plen ak trezò natirèl mayifik. Plaj sab blan yo ki aliyen ak pye palmis ofri yon anviwònman idilik yo detann ak tranpe solèy twopikal la. Amater deyò ap jwenn tou sa yo ap chèche nan mòn ki antoure yo, kote yo ka vwayaje nan lanati Fertile epi dekouvri kaskad dlo kache ak panorama mayifik. Fort Liberté, ak melanj kaptivan li nan istwa, kilti ak lanati, se yon destinasyon dwe vizite pou moun ki vle fè eksperyans vre sans nan Ayiti. Kit ou eksplore rès istorik yo, plonje tèt ou nan lavi chak jou moun nan lokalite yo oswa sezi nan bote natirèl nan zòn ki antoure a, ti vil sa a ofri yon eksperyans anrichisan ak memorab pou tout moun ki gen chans vizite li.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
Maybe add a caption on what they did right?
18 Novanm 2024 | 11:17:17 PMCPT has been imposed on the Haitian people by the international community. There has been no elected president since the assassination of President Jovenel Moise.
01 Mas 2025 | 11:59:49 AM