Je Olenpik Pari 2024 yo make yon tan fyète ak espwa pou Ayiti, yon nasyon ki rich nan kilti ak rezistans. Ane sa a, Ayiti reprezante pa yon ekip atlèt eksepsyonèl, chak pote talan yo, detèminasyon yo ak rèv viktwa yo sou sèn mondyal la. Men yon gade nan zetwal yo ki klere orizon Olympic nou an.
An Ayiti, dezòd se pa yon senp konsekans evènman yo, men se yon pwodwi ak anpil atansyon fòme pa aktè ki gen desizyon - oswa mank de desizyon - vin pi grav kriz la chak jou. Nan tèt orchestrasyon echèk sa a se Konsèy Tranzisyon Prezidansyèl (CPT), ki te dirije pa achitèk Leslie Voltaire depi Oktòb 2024. Prezante kòm yon solisyon tanporè pou fè Ayiti soti nan enpas la, CPT la byen vit revele li pa efikas e li pa kapab reponn. nan defi ijan peyi a.
Ayiti, yon peyi ki souvan asosye ak defi sosyo-ekonomik li yo, tou gen yon richès enkwayab nan talan ak potansyèl nan divès domèn, tankou espò. Youn nan pi bèl bèl pyè koute chè nan trezò sa a se Melchie Dumornay, yon jèn jwè foutbòl ki te fèk vote pi bon jwè CONCACAF. Tit prestijye sa a mete aksan sou non sèlman kapasite eksepsyonèl li yo, men tou, gwo potansyèl Ayiti genyen pou enpresyone mond lan.
VIH/SIDA rete yon gwo menas pou sante piblik, sitou pami jèn yo ann Ayiti. Fè fas ak reyalite sa a, LEAD-ACADEMY, yon òganizasyon ki te fonde an Desanm 2020 pa Dwinny Belval, angaje nan pwojè “KANPAY SANSIBILIZASYON POU GOUMEN KONT HIV/AIDS” (“Kanpay Sensibilizasyon Konbat VIH/SIDA”). Inisyativ sa a, ki te lanse nan kad Jounen Mondyal VIH/SIDA, vize mobilize timoun lekòl Kafou yo epi ankouraje konpòtman responsab devan epidemi sa a.
Dans le cadre du programme de promotion des droits et de l’épanouissement de l’enfant "Timoun se moun" piloté par l’organisation Action Communautaire de Transformation et d’Intégration Formelle (ACTIF), Kay Jèn Yo organise, du 18 au 24 août 2025 (9h am - 1h pm), "Espas Lajwa", un camp d’été qui cible trente (30) enfants de 7 à 15 ans. Une grande panoplie d’activités éducatives, créatives et ludiques sont programmées pour le plus grand bien des enfants. Ils auront droit à des ateliers de : peinture, crochet, macramé, langue des signes, théãtre, lecture, échec, etc. Dans un contexte aussi traumatogène où la violence est monnaie courante, de telles initiaves sont d’une importance capitale. " Les enfants ne sont pas imperméables au stress et autres pathologies que peut provoquer la situation morbide qui sévit dans le pays actuellement", souligne Blondy Wolf Leblanc (Gabynho) DG a.i de ACTIF. "Espace Lajwa se veut donc, un refuge, un lieu où les enfants peuvent s’exprimer en toute sécurité, un espace sécurisant où ils peuvent exprimer leurs émotions à travers plusieurs médiums", précise-t-il. Plus loin, l’animateur socioculturel encourage d’autres structures à travers le pays à prendre des initiatives de ce genre au bénéfice de la santé mentale des enfants. Espas Lajwa est quasiment gratuit. Un frais de participation de 150 gourdes est requis pour la semaine. Quid Kay Jèn Yo Issu du projet "Pran Swen Tèt ou", Kay Jèn Yo est un projet de l’organisation ACTIF supporté par La Perfection École de Haute Couture visant à combattre la violence par l’engagement communautaire à travers des programmes de formation professionnelle et artistique. Situé au numéro 18, imp. Thoby, rue Desdunes, Mahotière 79, Kay Jèn Yo est ouvert du lundi au dimanche (9h am - 6h pm). Sebastien Jean Michel
Melchie Daëlle Dumornay se yon foutbolèz pwofesyonèl ayisyèn ki ap jwe nan premye divizyon chanpyona fanm franse a. Li fèt nan peyi Ayiti, nan yon vil mwayen ki rele Mirebalais, 17 out 2003. A sèlman 21 an, li vin tounen sèl pèsonalite ayisyèn – tout kategori ak tout sèks konfonn – ki jwenn nominasyon pami 30 kandida pou prestijye pri endividyèl Ballon d’Or ke magazin France Football bay chak ane. An reyalite, jèn fanm 21 an sa a jwenn plas li nan lis Ballon d’Or 2025 lan, kote li ansanm ak pi gwo non foutbòl mondyal la, apre yon sezon ekstraòdinè. Sou plan pèsonèl, li make 24 gòl epi li bay 10 pas ki fè gòl nan 31 match sèlman. Sou plan kolektif, li rive jwe demi-final Lig Chanpyon fanm Ewopeyen an (epi li menm te eli pi bon jwè sezon 2024-2025 la) epi li ranpòte chanpyona Lafrans ak ekip li a, Lyon.
Nan ond Radyo Solidarite 107.3 FM nan Pòtoprens, yon vwa abitye akonpaye moun k ap koute yo depi plizyè ane: sa Dominique Beldor, animatè pasyone ak direktè pwogramasyon. Atravè emisyon mizik li a Dominik Show, emisyon pandan semèn nan e kounye a chak samdi, li te fè yon lyen inik ak piblik ayisyen an, konbine mizik, enfòmasyon kiltirèl ak analiz sosyal. Ki baze nan Florid depi me 2024, Dominique kontinye emisyon li adistans ak menm enèji. Emisyon Tampa, emisyon li a kenbe vokasyon li entak: fè kilti ayisyen an vibre atravè lemond epi ofri yon espas pou diskou lib, angaje ak respè. Anvan depa li nan peyi a, animatè a admèt li te soufri menas pou opinyon li ak analiz li sou lè, ki te fòse l ’pran abri pou evite reprezay. Jodi a, depi nan estidyo vityèl Laflorid yo, Dominique Beldor kontinye ap flote koulè Radyo Solidarite, ak yon vwa ki pi lib pase tout tan — e ki pi pre kè Ayisyen.
Chèz Dwa Konstitisyonèl Monferrier Dorval la se yon inisyativ gwo entansite entelektyèl, ke Inivèsite Leta d Ayiti (UEH), pran atravè lidèchip rektora li a, an akò ak dirijan Fakilte Dwa ak Syans ekonomik (FDSE). Objektif prensipal inisyativ la se pou onore ak perpétuer memwa vanyan ak briyan Pwofesè Monferrier Dorval, ki te asasinen nan sikonstans twoub sa gen plis pase twazan. E nan objektif pou fè yon kontribisyon syantifik nan gwo deba ki ap travèse sosyete ayisyen an depi anviwon dizan sou bezwen chanje oswa ou pa, konstitisyon 29 mas 1987 la te amande 11 me 2011 la. eseye aplike li de preferans. Si li ta dwe chanje, si chanjman sa a ta dwe radikal, sinon kisa li ta dwe genyen an tèm de chanjman nan yon nouvo lwa paran pou yon pi bon òganizasyon enstitisyon an Ayiti. Se pwofesè Henri Marge ki prezide chèz la syantifikman. Dorléans, (aktyèl chèf AFPEC), epi li se vis-prezidan dwayen fakilte lwa ak syans ekonomik yo, Me Eugène Pierre Louis. Prezidan an pran fòm yon seri konferans ak deba (15 an total), ki dewoule nan lokal biwo pwoteksyon sitwayen OPC, sou non Mèkredi Prezidan Dorval Monferrier. Se nan sans sa a pou senkyèm edisyon Chair Wednesday (ki te dewoule mèkredi 9 oktòb 2024 la nan OPC, an prezans pwotèktè sitwayen an, Me Renan Hédouville), atansyon te plase sou edikasyon nan deba ki antoure. devlopman posib yon nouvo konstitisyon pou Ayiti. 5yèm rankont sa a te dewoule sou tèm: "Edikasyon, Ansèyman, Rechèch, Syans ak Teknoloji". Konferans la te modere pa twa gran nan kominote entelektyèl ayisyen an, ki gen ladan de pwofesè eminan nan UEH a, nan ka sa a, Pwofesè Odonel Pierre Louis, direktè akademik nan École Normale Supérieure (ENS); vis-rektè UEH a, Pwofesè Jacques Blaise. Entèvansyon yo te swiv pa direktè enstiti nasyonal fòmasyon pwofesyonèl (INFP) Mesye Dikel Delvariste.
Crémas se youn nan bwason ki pi anblèm nan kilti ayisyen an, patikilyèman apresye pandan peryòd fèt Nwèl la. Sa a bwason dous ak krèm vin tounen yon diskontinu nan selebrasyon fanmi ak kominote a. Atik sa a envite w dekouvri bwason bon gou sa a, istwa li, preparasyon li ak enpòtans li genyen pou Ayisyen pandan Nwèl la.
Nwèl ann Ayiti se yon selebrasyon ki rich nan gou, kote manje pran yon plas santral nan selebrasyon yo. Plis pase yon ti moman pataje gastronomik, fèt Nwèl ann Ayiti se yon vrè imèsyon nan kilti ak tradisyon peyi a. Atik sa a eksplore asyèt ki dwe eseye ak gou inik ki fè Nwèl yon eksperyans memorab pou Ayisyen ak envite yo.
Sitiye tankou yon emwòd nan kè lanmè Karayib la, Ayiti kanpe kòm yon bijou vre kote bèl klima twopikal la ap gouvènen. Zile mayifik sa a, ki renome pou plaj idilik li yo, mòn vèt kaka kleren li yo ak kilti rich, tou beni ak tanperati dou pandan tout ane a ki fè li yon destinasyon rèv.
Ayiti, pèl Zantiy yo, se yon peyi ki rich nan istwa ak tradisyon. Kilti vibran ak divès li yo reflete atravè jou ferye nasyonal li yo, fèstivite kiltirèl, manje tradisyonèl yo, kwayans relijye, istwa popilè, ak jwèt tradisyonèl yo. An nou plonje nan twal sosyal peyi DAyiti pou nou dekouvri bote tradisyon li yo. b~Fè Nasyonal:~b Fèt nasyonal ann Ayiti se moman fyète ak inite nasyonal paske 1ye janvye, Jou Endepandans lan, komemore viktwa esklav ayisyen yo sou fòs kolonyal franse yo an 1804, sa ki fè Ayiti vin premye peyi endepandan an Ayiti.Amerik Latin ak Karayib la oswa komemorasyon an. Batay Vertières 18 novanm. Batay Vertières se te youn nan dènye gwo batay revolisyon an. Li te fèt nan Vertières, toupre vil Okap. b~Fete Kiltirèl:~b Ayiti se popilè tou pou fèstivite kiltirèl li yo, sitou Kanaval, ki se yon eksplozyon koulè, dans, ak mizik. Evènman atistik ak atizanal, tankou festival Rara, se yon opòtinite pou atis yo montre talan yo. Rara a, yon parad mizik, konbine folklò ak espirityalite, kreye yon eksperyans inik. b~Manje Tradisyonèl:~b Kuizin ayisyen an se yon plezi pou papiyon gou yo. Asyèt tankou griot (kochon fri), diri djon djon (diri ak dyondyon nwa), ak lejand joumou (soup joumou) se yon pati entegral nan tradisyon gastronomik ayisyen an. Gou fonse, epis santi bon ak metòd pou kwit manje eritye nan tradisyon Afriken ak franse fè cuisine ayisyen an inoubliyab. b~Vodou:~b Vodou, souvan mal konprann, se yon relijyon synchretic ki enkòpore eleman nan Katolik, animism Afriken, ak kwayans endijèn. Li jwe yon wòl enpòtan nan lavi chak jou Ayisyen, li enfliyanse mizik, dans, ak rit relijye yo. Vodou se yon ekspresyon pwofon espirityalite ayisyen an. The Tales (Krik Krak, Tim Tim, Bwa Sèch): Istwa popilè ayisyen, ki pase de jenerasyon an jenerasyon, rich nan moralite ak sajès. b~Konbit :~b Konsèp Konbit reprezante solidarite kominote a. Ayisyen mete tèt yo ansanm pou fè travay kominotè, kit se nan domèn agrikòl, kit pou pwojè konstriksyon. Se yon egzanp vivan lespri kolektif ki anvayi sosyete ayisyen an. Gwo pwojè ki pi resan pou jounen jodi a konsène konstriksyon kanal soti nan Rivyè Masak rive nan Wanamint, ki te fèt ant septanm ak desanm 2023. Plizyè milye abitan nan nò peyi a te mobilize tout fòs yo pou bati yon kanal ki te pèmèt yo ranmase dlo. fèt pou irigasyon nan plantasyon yo, nan objektif pou jwenn pi bon rekòt. Malgre mwayen modès yo, yo te motive pa eslogan "KPK" (Kanal la pap kanpe), yon repons dirèk bay Prezidan Dominiken an Luis Abinader ki te avèti yo e ki te fè tout sa ki nan pouvwa li pou sispann konstriksyon kanal la. Chanèl sa a reprezante gwo solidarite ayisyen yo e li reyafime fyète nasyonal la. Malgre defi ekonomik yo, pèp nò Ayiti te demontre yon detèminasyon eksepsyonèl pou travay ansanm pou yon objektif komen. Eslogan “Kanal la pap kanpe” enkòpore detèminasyon yo an fas a presyon ekstèn yo e li montre volonte yo san konsyans pou kontinye konstriksyon kanal la. b~Jwèt Tradisyonèl:~b Jwèt tradisyonèl yo se yon pati esansyèl nan lavi chak jou an Ayiti. Jwèt tankou lido, sote kòd, Yoyo, Ralba, Marèl, TiTaTo, Kay, lago kache, Monte kap, teke mab, woule sèk, twa fwa se manbo, ak domino mete moun ansanm, ankouraje kamaradri ak plezi. Tradisyon ayisyen yo se yon melanj Harmony espirityalite, kominote, ak divèsite kiltirèl. Chak aspè, soti nan fèt nasyonal yo rive nan jwèt tradisyonèl yo, ede mare tapi kiltirèl rich ki fè Ayiti fyè. Tradisyon sa yo se kè nasyon an k ap bat, yon eritaj presye ki kontinye ap pase de jenerasyon an jenerasyon.
Apre atak la, ak sant yo nan deplase nan nwit la la nan, 21 jiyè 2024 nan Ganthier; Dimanch sa a, Oktòb 06, 2024, li te yon gwo foul moun gwo konstriksyon ki te baleye nan Saint Jean Marie Vianney, ak kriye, chant "Ann Li Pou N Chanje Gantye". Yo crisscrossed plizyè kwen nan etablisman an ak danse jolivettes yo, nan wotè a nan chanm yo nan lòd yo demontre sa yo. Byen plante dekorasyon, miray rakbwa, nan prezans anpil pwofesyonèl ak notarya; Inisyativ la ki te òganize pa klib la literè ak filozofik nan Galette-Chambon (Clpgach) te pote ansanm plizyè santèn moun ki te vin ankouraje vanyan sòlda jenn ak sichofe yo nan batay. Nou pa t ’atann ke nan mitan an nan yon kriz kwonik, plizyè aspè ki ta tankou yon lit deklanche. Sa a se dezyèm fwa a, lekti te dwat nan Ganthier. Mèsi a Clpgach a, nouvo vanyan sòlda yo- lektè yo te genyen gwo viktwa a, nan bon moman an, kote Gantiens.ses yo te espere nan tout depans yon liberasyon nan vil la.
Ayiti, yon peyi ki rich nan istwa ak kilti, te gen plizyè non pandan syèk yo, chak reflete yon peryòd enpòtan nan evolisyon li. Non sa yo revele idantite a chanje nan zile a, soti nan epòk pre-Kolonbyen rive jodi a. Ann dekouvri ansanm diferan non teritwa anblèm sa a te genyen ak siyifikasyon yo.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
