Ayiti, souvan redwi nan tit alarmant sou aktivite gang, se pi plis pase sa. Li se yon peyi ki gen istwa, richès natirèl ak kilti yo pwofondman trikote nan twal la nan limanite. Malgre ke li fè fas a defi, gen anpil bagay pou admire ak selebre nan nasyon Karayib sa a.
Li atik la an :
An 1791, yon mouvman revolisyonè san parèy te pete sou zile a. Sou lidèchip figi emblématiques tankou Toussaint Louverture, Jean-Jacques Dessalines ak Henri Christophe, esklav leve kont moun k’ap peze yo, ki mennen nan yon lagè endepandans ki te abouti ak pwoklamasyon endepandans ayisyen an an 1804. Se te yon moman defini, ki te fè Ayiti. premye repiblik nwa endepandan nan mond lan ak demontre kapasite tout moun pou libere tèt yo anba opresyon.
Enpak Revolisyon ayisyen an sou abolisyon esklavaj sou yon echèl mondyal pa mezire. Lè yo kase chenn opresyon yo e yo pwoklame endepandans yo, Ayisyen yo voye yon mesaj pwisan bay tout moun ki oprime yo: libète se posib e li merite batay la. Egzanp Ayiti a te ankouraje lòt mouvman pou abolisyon esklavaj nan Amerik ak lòt bò larivyè Lefrat, safe fondasyon yo nan enstitisyon sa a.
Kontribisyon Ayiti nan batay kont esklavaj pa te limite nan pwòp teritwa li; li te manifeste tou atravè aksyon ekstèn kote Ayisyen te voye oswa patisipe aktivman nan mouvman pou abolisyon esklavaj nan lòt rejyon sou tè a.
Pa egzanp, Prezidan ayisyen an, Alexandre Pétion, te sipòte Simón Bolívar, lidè revolisyon Sid Ameriken an, lè l te ba l zam, lajan e menm gason, sa ki te ede l libere plizyè nasyon Amerik Latin yo anba dominasyon kolonyal.
Ayiti te sipòte tou mouvman endepandans yo nan Amerik Santral. Sou lidèchip Jeneral Jean-Pierre Boyer, konbatan ayisyen yo te ede patriyòt Venezyelyen yo nan batay yo kont dominasyon Panyòl, kontribiye nan liberasyon rejyon sa a.
Gouvènman ayisyen an te ofri sipò finansyè ak diplomatik mouvman pou abolisyon esklavaj nan peyi tankou Venezyela, Kolonbi ak Meksik, sa ki te fasil pou elimine gradyèl enstitisyon sa a nan tout rejyon an.
Ayiti se yon trezò nan sa ki gen pou wè ak klima. Vreman vre, peyi a benefisye de yon balans pafè nan klima ki fè apèl a vwayajè yo. Pandan tout ane a, Ayiti jwi tanperati bèl, yon klima twopikal ki pa ni twò cho ni twò frèt, ki kreye yon anviwònman pafè pou jou solèy ak aswè bon. Sa anpil lòt peyi sou latè ap chèche pou chèche byennèt, Ayiti benefisye de tout resous ki nesesè pou moun viv byen la. Ete an Ayiti vle di syèl lazwa, briz dou ak jou kontinuèl, bay vizitè yo yon escapade ete ideyal. Souvan siklòn ak gwo van mwens afekte Ayiti malgre dega yo lakòz pandan y ap travèse Karayib la, grasa mòn pwoteksyon li yo. San ajitasyon politik la, Ayiti ta yon paradi sou tè a.
Ayiti gen depo resous mineral tankou lò, jips, kalkè, mab, nikèl, boksit, ansanm ak lòt resous enpòtan tankou lwil oliv, gaz natirèl, mèki, mayezyòm kalsyòm ak iridyòm, ki toujou pa eksplwate.
Gras ak klima li, Ayiti gen gwo potansyèl pou enèji renouvlab, tankou idwoelektrik, enèji solè ak van. Peyi a pa manke solèy pandan tout ane a ak lòt resous enèji renouvlab, sa ki fè Ayiti tounen yon bèl pyè nan Karayib la.
Ayiti gen tè fètil ki sipòte yon varyete de rekòt agrikòl, tankou kafe, kakawo, mango, bannann, diri ak lòt. Gras a tè fètil sa yo, Ayiti pwodui pi bon pwodui agrikòl pase anpil lòt peyi, san yo pa bezwen angrè.
Sit istorik tankou Citadelle Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO kòm sit eritaj mondyal la, rann temwayaj sou pase gloriye sa a. Moun ki renmen listwa yo pral kontan ak rès kolonyal yo, mize yo ak moniman ki pwenti peyi a. Sit sa yo te enfliyanse anpil desten nwa yo lè yo te ba yo espwa epi yo te patisipe nan batay pou abolisyon esklavaj la.
Ayiti beni ak richès natirèl ekstraòdinè. Mòn Majestic, tankou chèn Selle, ofri panorami mayifik. Kaskad dlo, tankou kaskad Saut-Mathurine, ajoute yon touche entérésan nan eksperyans ete a. Moun ki renmen lanati kapab tou eksplore La Visite National Park, ki se lakay yo nan divès flora ak fon, fè chak vwayaje yon avanti inik.
Kizin ayisyen an se yon fizyon delis enfliyans Afriken, franse ak kreyòl. Asyèt tradisyonèl tankou griot, diri ak djon djon (diri ak dyondyon nwa), soup joumou ak lòt moun ofri yon fèt pou boujon yo gou. Mache lokal yo plen ak gou ekzotik, bay vizitè yo yon eksperyans gastronomik natif natal ak memorab.
Si w vle dekouvri kèk espesyalite ayisyen, klike sou: https://haitiwonderland.com/haiti/cuisine/les-delices-de-la-cuisine-haitienne--20-plats-incontournables/24
Plaj ayisyen yo rivalize ak pi bèl nan mond lan. Detire sab blan primitif liy dlo kristal klè nan Lanmè Karayib la. Ou dwe wè yo enkli Cormier, ki pi popilè pou ambians li yo ak dlo turkwaz, ak Labadee Beach, yon anklav intact ki antoure pa mòn vèt. Plaj sa yo ofri yon anviwònman idilik pou detann, naje ak jwi solèy la klere.
Ayiti kanpe pou kilti pwosede ki vib e divès li. Yon eritaj nan enfliyans Afriken, franse ak endijèn, mizik ayisyen, dans ak atizay reflete yon fizyon inik. Festival kolore, tankou Kanaval, se selebrasyon richès kiltirèl sa a, ki atire vizitè ki soti nan tout mond lan.
Dènye inisyativ tankou Coding Club Haiti, ki se yon kominote devlopè ayisyen pou avansman teknoloji an Ayiti, Leaders of Tomorrow kote jèn lidè travay chak jou pou kontribiye nan devlopman sosyal peyi a atravè aksyon yo, Gwoup Konbit , kòm menm jan ak lòt aktivite tankou klib literè, klib syantifik, avansman teknolojik, avansman endistriyèl, elatriye, fè Ayiti yon peyi ki gen anpil espwa.
Malgre trezò sa yo, Ayiti ap lite ak reyalite dèt endepandans li. Apre li te genyen libète li, peyi a te oblije peye Lafrans yon sòm konsiderab nan konpansasyon pou pèt ki gen rapò ak abolisyon esklavaj la. Dèt sa a te yon gwo fado ekonomik pou Ayiti, ki anpeche devlopman li.
Anplis de sa, entèferans etranje kontinye kreye defi enpòtan. Entèvansyon eksteryè politik ak ekonomik yo souvan kontribye nan enstabilite peyi a, anpeche kapasite li pou konstwi yon avni dirab pou sitwayen li yo.
An rezime, Ayiti se pa gang sèlman, men se yon gwo nasyon ki te kontribiye nan emansipasyon moun nwa yo lè li te montre yo chemen libète lè yo te bat pi gwo lame epòk la. Malgre toumansman politik, nasyon sa a merite respekte sa li reprezante atravè lemond, e se pou sa lòt nasyon pa vle li devlope e toujou entèfere nan politik entèn peyi a, konsa kreye yon klima ajitasyon. Sepandan, Ayisyen goumen chak jou pou retounen bijou Karayib la.
Facebook : https://www.facebook.com/haitiwonderland
Youtube : https://www.youtube.com/@haitiwonderland
Instagram : https://www.instagram.com/haitiwonderland/
Twitter : https://twitter.com/haitiwonderland
Linkedin : https://www.linkedin.com/in/haitiwonderland/
Soupe joumou, ke yo rele tou soup giraumon, se pi plis pase yon plat pou Ayisyen. Li enkòpore lespri libète ak rezistans, selebre endepandans Ayiti chak 1ye janvye. Plat inik sa a, ki fèt ak giraumon, yon kalbas twopikal, legim fre ak vyann, li te ye pou gou rich li yo ak rasin istorik. Dekouvri resèt tradisyonèl pou soup joumou ak istwa li, ansanm ak etap pou prepare l lakay ou.
1ye janvye se yon dat senbolik pou Ayiti, ki make non sèlman kòmansman nouvo ane a men sitou komemorasyon endepandans peyi a. An 1804, apre yon gwo batay kont dominasyon kolonyal franse, Ayiti te vin premye repiblik nwa endepandan nan mond lan. Jounen sa a selebre ak fyète ak ferveur atravè peyi a, konbine tradisyon, istwa ak kilti.
Abòne ak bilten nou an pou w rete enfòme de tout aktivite nou yo ak aktyalite sou Ayiti.
Nan tradisyon nou an, kanaval reprezante yon aktivite kiltirèl esansyèl. Vreman vre, pou kenbe li ane sa a, Leta te tire nan trezò piblik la non sèlman yon gwo sòm, men tou yon gwo konsantrasyon nan fè respekte lalwa pou asire pwoteksyon ak sekirite moun ki kanaval nan zòn nan. Malgre anpil kritik ak enkyetid ke sèten medya te eksprime sou yon bò, apre yon lòt bò opozisyon demokratik la, alòske se vre ke nan Pòtoprens enkyetid sa yo te gen yon konsekans pa mwens enpòtan sou pwogrè fèt sa a. mwens vre ke sa te ka nan lòt vil pwovens yo, kòm prèv nan depatman sidès otorite yo pa t anrejistre anyen kòm yon eleman aksidan oswa ensidan pandan pwogrè kanaval la kontrèman ak Pòtoprens. Sètènman, pwoblèm sosyo/ekonomik yo de pli zan pli enkyete, poutan sa ki fè nou sa nou ye jodi a, yon pèp lib e endepandan se pa lòt ke eksepsyonèl nou. Sa a pwofondman eksprime karakteristik intrinsèque nou an relasyon ak moun. An reyalite, istorikman nou se yon pèp ki ri ak kriye, souri ak irite, danse ak frape sistèm nan, chante ak goumen tèlman byen ke "grenadya alaso sa ki mouri zafè ya yo" se chante ki pi anblèm nan esklav yo pou konkèt la. nan libète nou an. Nou pa gen entansyon fè reklamasyon ke moun ki eksprime dezakò yo ak kanaval la montre yon defisi istorik. Sepandan, nou kite nan lonbraj yon kesyon fondamantal: poukisa Leta okipe kanaval pandan rara a tankou yon timoun abandone? Rara a se pa sèlman yon senp tradisyon kiltirèl men, sitou, se eritaj vanyan sòlda nou yo ki te goumen avèk kouraj lame ekspedisyonè fransè a, ki pi pwisan nan epòk la.Alòske, mas kiltirèl sa a, li toujou majinalize pa otorite leta. . Yo mete aksan sou koyesyon sosyal se pwen mouri kanaval, yon lòt bò, se pwen fò rara a. Kòm prèv, Jedi Mouri a nan tradisyon Voudouesk nou an ki reprezante seremoni ouvèti pou bann rara yo, se temwayaj flagran koyesyon sosyal sa a. Epi, an reyalite, te gen sèk moun ki te pran direksyon divèjan pou yo asiste seremoni ouvèti bann rara yo. Pou seremoni ouvèti sa a atmosfè a te yon gou nan kanaval an tèm de koulè. Sou bò Croix Hilaire, pou tit chanpyon Ratyèfè plen fòs bann, koulè klib li a te trè divès, yon rad long nan jòn abriko, mov blan, Lè sa a, echap blan. An tèm de pèfòmans, gwoup sa a te konplètman pwouve konpetans li chanpyon gras a asenal li yo nan mizisyen ki pa t ’nan faz tès yo. Pou di verite a, yo te fè nòt yo ak presizyon chirijikal kòm yon doktè-chirijyen nan pwosedi chirijikal li. Senkronizasyon ki genyen ant mizisyen yo, enstriman yo ak Lè sa a, fanatik yo fòme yon antye ak amoninize parfe byen. Gwoup sa a non sèlman gen maji mo ak vèb, li sanble ke yo tou gen maji a frison menm fanatik yo ki pi ezite. Anplis, pèfòmans li pou Jedi mouri sa a se te yon defi pou rival li nan wikenn sa a nan limit ke pèfòmans yo te mwens bon. Sou bò senbòl limyè a, Grap Kenèp se te bèl bagay nan aswè Jedi mò yo. Klib li abiye an koulè ki apwopriye pou aswè a, echap koulè wouj violèt, jersey koulè wouj violèt, Lè sa a, blan "kolan". Nan yon fason senbolik, maryaj koulè sa a reprezante Baron nan Vodou ayisyen an. San okenn dout, se te pi bèl reprezantasyon senbolik aswè a. An tèm de pèfòmans, retounen soti nan simityè a nou te santi yon chalè trè fò nan rejwisans, ekspresyon, ak jwe pou yon pèfòmans konplètman ekilibre. An sa ki konsène Chenn Tamarin, li te deja 2 a.m. lè ekip nou an te rankontre l, se te yon pèfòmans mwens bon pase sa nou te abitye. Sou bò senbolik li kite yon bagay yo dwe vle. Nouvèl li se ke li te gen pwòp medya li. Petit-Goave/Kilti ak Sosyete
Frankétienne se non sèn nonm ki te ofisyèlman pote non Jean-Pierre Basilic Dantor a. Li te fèt nan depatman Artibonite an Ayiti nan dat 12 avril 1936. Papa l, ki pa t rekonèt li lè l te fèt, te, dapre pwòp pawòl li, yon endistriyalis ameriken ki te vin fè biznis an Ayiti, epi manman l te yon peyizan Artibonite. Sa ki fè Frank yon ka menm jan ak gran atis Jamayiken an, Bob Marley, ki te gen yon istwa tipik, anplis lefèt ke toulede mesye yo te fè moun pale de peyi yo aletranje epi yo te make tè yo anndan poutèt atizay yo. Frank te mouri jedi 20 fevriye 2025, nan Delmas, vil kote li te fèt pandan plizyè dizèn ane. Li te pral selebre 89yèm anivèsè nesans li.
Istwa Ayiti ak Lafrans se yon lejand konplèks ak tumultuous, ki make pa konfli, lit pou libète, ak enpak dirab sou tou de nasyon yo. Istwa sa a kòmanse nan 17yèm syèk la epi li kontinye rete nan relasyon kontanporen ant de peyi yo. Atik sa a eksplore moman kle relasyon istorik sa a, mete aksan sou sakrifis, lit, ak pwoblèm ekonomik ki te defini l.
VIH/SIDA rete yon gwo menas pou sante piblik, sitou pami jèn yo ann Ayiti. Fè fas ak reyalite sa a, LEAD-ACADEMY, yon òganizasyon ki te fonde an Desanm 2020 pa Dwinny Belval, angaje nan pwojè “KANPAY SANSIBILIZASYON POU GOUMEN KONT HIV/AIDS” (“Kanpay Sensibilizasyon Konbat VIH/SIDA”). Inisyativ sa a, ki te lanse nan kad Jounen Mondyal VIH/SIDA, vize mobilize timoun lekòl Kafou yo epi ankouraje konpòtman responsab devan epidemi sa a.
Premye nasyon nwa ki te libere tèt li anba esklavaj ak pran endepandans nan men Lafrans an 1804 e ki te enfliyanse lòt mouvman liberasyon atravè mond lan, enspire lit pou libète ak egalite.
Ayiti beni ak peyizaj natirèl espektakilè, ki gen ladan plaj sab blan, mòn ak divèsite biyolojik rich.
Ayiti gen yon eritaj istorik rich, ki gen ladan sit tankou Sitadèl Laferrière ak Palè Sans-Souci, ki nan lis UNESCO Mondyal Eritaj.
Ayiti gen yon kilti rich ak divèsifye, enfliyanse pa eleman Afriken, Ewopeyen yo ak endijèn. Mizik, dans, atizay ak kizin ayisyen yo selebre atravè lemond.
